Każda się wojna powoduje, że w kraju w którym się toczy, pojawia się problem z nadmiarową bronią. Obecnie dotyczy to szczególnie Ukrainy, gdzie trwa największy lądowy konflikt zbrojny w Europie od czasów II wojny światowej. Z chwilą rozpoczęcia rosyjskiej inwazji w lutym 2022 roku władze ukraińskie wydawały broń praktycznie każdemu, kto tylko chciał walczyć. W pierwszych tygodniach wojny w wielu miejscowościach, na które nacierały rosyjskie wojska, rozdawana była ona wprost z ciężarówek ochotnikom z tworzących się naprędce oddziałów obrony terytorialnej. Spowodowało to, że w rękach obywateli Ukrainy znalazły się ogromne ilości broni. Spora jej część została pozyskana także od zabitych rosyjskich żołnierzy. Ustabilizowanie się frontu, a następnie wyparcie z części okupowanych terenów, oznaczało że większość lokalnych oddziałów samoobrony zostało rozformowanych.

Z szacunkowych danych ukraińskiego MSW, na które powołuje się ukraiński portal informacyjny Vesti.ua w tekście z 1 sierpnia br., wynika że w rękach ludności cywilnej może się znajdować około 15 milionów sztuk różnego rodzaju niezarejestrowanej broni (od broni krótkiej po wielkokalibrową). O skali problemu świadczy pośrednio to, o czym informowały szeroko ukraińskie media w lipcu br., iż w obwodzie sumskim mieszkaniec znalazł i przez ponad rok ukrywał na swojej posesji rosyjski czołg T-80. Maszyna była w pełnej gotowości bojowej i ostatecznie została przekazana siłom zbrojnym. Natomiast osoby posiadające legalnie broń, to - według szacunków - około milion ludzi - wliczając w to żołnierzy, a także funkcjonariuszy służb specjalnych, Policji Narodowej i Gwardii Narodowej oraz innych jednostek paramilitarnych. Wśród władz ukraińskich istnieje obawa, że pojawi się - na ogromną skalę - zjawisko nielegalnego handlu bronią, które stanie się zagrożeniem dla bezpieczeństwa narodowego i interesów Ukrainy. Ukraiński portal Nove.in.ua pisał na początku lipca br., powołując się na informacje uzyskane od SBU, że wielowymiarowość nielegalnego obrotu bronią wynika z: trudności w śledzeniu obrotu bronią; stosowania nowych metod dystrybucji nielegalnej broni, braku ram legislacyjnych oraz sporadycznego przeprowadzania działań na rzecz sprzedaży broni, ale o długoterminowych skutkach i konsekwencjach. Według raportów policyjnych, niektóre ukraińskie zorganizowane grupy przestępcze wykorzystują już usługi kurierskie do przemycania broni palnej poza granice, często wysyłając części i komponenty oddzielnie, ponieważ są one trudniejsze do wykrycia.

Aby w jakiś sposób zminimalizować skutki tego problemu, z inicjatywy ministra spraw wewnętrznych Igora Klymenko, przedłożono Radzie Najwyższej projekt ustawy o zmianie ustawy o zapewnieniu udziału ludności cywilnej w obronie Ukrainy, o usprawnieniu procedury uzyskiwania, deklarowania i obchodzenia się z bronią palną. W dołączonym uzasadnieniu stwierdzono, że w związku ze zbrojną agresją Federacji Rosyjskiej osoby cywilne biorące udział w odparciu i powstrzymywaniu agresora (w szczególności cudzoziemcy i osoby nieposiadające obywatelstwa) otrzymały lub znalazły broń palną. W tym zakresie zaistniała potrzeba usprawnienia zasad obchodzenia się z nią, określenia obowiązujących norm, a także umożliwienia ludności cywilnej zgłaszania posiadanej broni i amunicji w stanie wojennym.

Ustawa przewiduje, że najpóźniej w ciągu miesiąca od dnia jej wejścia w życie, osoby cywilne, które posiadają niezgłoszoną broń i amunicję, muszą wystąpić do organów (jednostek) Policji Państwowej z wnioskiem o ich zgłoszenie lub wydanie. Natomiast w ciągu 90 dni po zniesieniu lub zakończeniu stanu wojennego, osoby cywilne muszą przekazać Policji Narodowej otrzymaną lub zadeklarowaną broń palną i amunicję. Zakłada ona również, że jeżeli osoba cywilna znajdzie broń, jej części lub amunicję, to jest zobowiązana zawiadomić o tym fakcie jednostkę Policji Państwowej w ciągu 24 godzin i przekazać ją. Równocześnie, osobom cywilnym zabrania się noszenia, przechowywania, przewożenia, używania broni palnej i amunicji, jeżeli informacje o niej nie są dostępne w rejestrach i bazach danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych lub nie została ona zgłoszona w organach Policji Państwowej na terytorium, na którym toczą się działania wojenne. Złamanie zakazu skutkować będzie odpowiedzialnością karną.

Jak podkreśla ukraiński resort spraw wewnętrznych, kontrola obrotu bronią jest jednym z priorytetowych kierunków pracy resortu. Oprócz wspomnianych zmian ustawowych, jej kluczowym elementem jest Jednolity Państwowy Rejestr Broni, który zaczął funkcjonować 23 czerwca. Pozwala on na rejestrację broni bez wizyty w Policji, korzystając z serwisu online - Jednego Okienka Obywatela czy kontaktując się ze sklepami sprzedającymi broń. MSW podaje, że w ciągu trochę ponad miesiąca jego działania otrzymano ponad 23 000 wniosków i petycji, z których rozpatrzono około 19 000.

Władze przewidują również rozwój sieci punktów strzeleckich, w których obywatele będą uczyć się obsługi broni i jej prawidłowego przechowywania oraz pojawią się usługi jej naprawy, konserwacji i sprzedaży.

Wiceminister spraw wewnętrznych Ukrainy Leonid Tymczenko, na antenie ukraińskiej telewizji Jedini Nowyni, w nawiązaniu do nowelizacji ustawy stwierdził: "W warunkach wojny kwestia legalizacji broni palnej jest niezwykle istotna w społeczeństwie ukraińskim. W końcu liczba broni, która jest dziś w zasięgu ręki rośnie z każdym dniem". Zwrócił też uwagę, że policja prawie codziennie wykrywa nielegalnie przechowywaną broń, a straż graniczna coraz częściej ujawnia zdarzenia związane z przekroczeniem granicy z nielegalną bronią. Zresztą nadinsp. Paweł Półtorzycki, komendant Centralnego Biura Śledczego Policji, w rozmowie z InfoSecurity24.pl z maja br. podkreślał, że "jeśli chodzi o przestępczość kryminalną, to dla nas priorytetem w tej chwili jest przygotowanie do zakończenia wojny na Ukrainie, ponieważ zakładamy, że możemy mieć wtedy do czynienia ze zwiększonym napływem broni palnej do Polski". "Nasycenie bronią -  która stanie się zbędna - na terenie Ukrainy będzie duże i może ona rozlać się na całą Europę. Chcemy zapobiec temu, co stało się po wojnie na Bałkanach, kiedy to broń trafiła do wielu krajów europejskich" - podkreślał.

Politolog Oleksiy Jakubin, cytowany przez Vesti.ua, uważa że biorąc pod uwagę doświadczenia USA (związane z ogromną ilością broni w rękach cywilów) i okresy pokonfliktowe w innych krajach, władze ukraińskie są świadome problemu i starają się przynajmniej wstępnie ocenić skalę tego zagrożenia i "znaleźć" niezarejestrowaną broń. Tak więc m.in. ten projekt ustawy jest pierwszym krokiem, zmierzającym ku temu. Powinniśmy spodziewać się też inicjatyw zmierzających do zmniejszenia liczby broni w rękach obywateli po zakończeniu wojny. Sugeruje, że "być może dojdziemy do modelu, który sprawdził się na Bałkanach , aby kupować broń od ludności, ze środków finansowych pozyskanych z międzynarodowych funduszy".

Marta Rachwalska/Adam Jawor