Los nowelizacji w ustawie o Służbie Więziennej przypieczętował w sierpniu prezydent Andrzej Duda, składając pod dokumentem podpis. W związku z tym, funkcjonariuszy tej formacji czeka sporo zmian w służbie. Najbardziej omawiana i kontrowersyjna z nich dotyczy powołania, i to w ciągu zaledwie 3 miesięcy od ogłoszenia nowej wersji ustawy, Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej. Ta nowa jednostka organizacyjna w strukturach SW określana była nawet, ze względu na swoje szerokie uprawienia, jako służba specjalna szef resortu sprawiedliwości. A przypomnijmy, zajmować ma się rozpoznawaniem, zapobieganiem i wykrywaniem przestępczości popełnianej przez osadzonych, funkcjonariuszy i pracowników SW oraz inne osoby przebywające na terenie zakładów karnych lub aresztów śledczych oraz inne osoby przebywające poza terenem zakładów karnych albo aresztów śledczych, których przestępstwo pozostaje w ścisłym związku z przestępstwami osadzonych w zakładach karnych lub aresztów śledczych bądź funkcjonariuszy SW. IWSW będzie w tym celu korzystać z kompetencji do prowadzenia czynności operacyjno-rozpoznawczych.

Ustawa uprawnia Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej do uzyskiwania i przetwarzania danych telekomunikacyjnych, danych pocztowych oraz danych internetowych, bez zgody i wiedzy osób, których dotyczą te czynności. Przedsiębiorcy telekomunikacyjni, operatorzy pocztowi oraz usługodawcy świadczący usługi drogą elektroniczną będą mieć w związku z tym obowiązek udostępniania danych bez udziału pracowników tych jednostek lub przy niezbędnym ich udziale. Na czele IWSW stanie Szef Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej, którego powoływał będzie minister sprawiedliwości. Jemu będzie on też zdawał sprawozdanie z prac jednostki.

Powstanie IWSW to temat szeroko komentowany, ale oczywiście nie jest to jedyna zmiana w funkcjonowaniu SW. Ustawa regulować będzie również zagadnienia przyjęcia do służby funkcjonariuszy innych formacji, którzy posiadają szczególne predyspozycje. Zresztą, na stronie Rządowego Centrum Legislacji pojawił się już projekt zakładający wprowadzenie rozporządzenia dotyczącego przenoszenia do Służby Więziennej . W dokumencie znajdziemy szczegółowy sposób i tryb prowadzenia postępowania w takim przypadku, a także kwalifikacje predestynujące do służby w SW oraz równorzędność okresów służby i stażu, należności oraz uzyskane w dotychczasowych jednostkach kwalifikacje zawodowe. Nowa wersja samej ustawy o SW przewiduje także tryb pozyskiwania, w odniesieniu do IWSW, funkcjonariuszy zwolnionych ze służby w związku z przejściem na emeryturę przed upływem 3 lat od dnia tego zwolnienia. Zmieniono również zasady przyjmowania do służby osób zatrudnionych w formacji, z zastosowaniem uproszczonego postępowania kwalifikacyjnego z wyjątkami dotyczącymi tych niespełniających kryterium minimalnego 2-letniego okresu pracy, które będą mogły wstąpić do służby po wyrażeniu zgody przez szefa resortu sprawiedliwości.

W życie weszły już również zmiany, które przewidują przeniesienie kognicji w sprawach dyscyplinarnych funkcjonariuszy Służby Więziennej na sądy administracyjne. Wcześniej odwołanie od orzeczeń i postanowień kończących postępowanie wnosiło się do sądu powszechnego (sądu pracy). A sam okres zatarcia kar dyscyplinarnych - w każdym przypadku - wydłużono o 6 miesięcy, co dotyczy również zatarcia przed upływem terminów podstawowych ze względu na nienaganną służbę. Mundurowym przyznano również prawo do ochrony prawnej w trakcie trwania toczącego się przeciwko nim postępowania, a nie dopiero po jego zakończeniu. Rozszerzono także katalog zachowań funkcjonariusza, które stanowią naruszenie dyscypliny służbowej o umyślne naruszenie dóbr osobistych innego funkcjonariusza oraz ujawnienie informacji pozostającej w związku z wykonywaniem czynności służbowych, jeżeli spowodowało to albo mogło spowodować szkodę dla służby. Resort wprowadził co więcej przepis, który umożliwia szefowi formacji lub resortu ze skutkiem natychmiastowym odsunąć od wykonywania obowiązków służbowych funkcjonariusza zajmującego wyższe stanowisko kierownicze, gdy wymagają tego tzw. istotne interesy służby.

Misja: edukacja

Służba Więzienna, pod podpisaniu dokumentu przez prezydenta Andrzeja Dudę, może już również oficjalnie zacząć przygotowywać się do - jak to ujął resort sprawiedliwości - współuczestniczenia w edukacji młodzieży, związanej z kształtowaniem postaw obywatelskich, proobronnych i patriotycznych (w porozumieniu z ministrem właściwym do spraw oświaty i wychowania). A to wszystko oczywiście w ramach przedmiotu edukacja dla bezpieczeństwa. W tym celu Dyrektor Generalny SW będzie określał, w drodze zarządzenia, sposób realizacji szkolenia strzeleckiego młodzieży w jednostkach organizacyjnych. Bo do tego w sumie ten udział w edukacji młodzieży ma się głównie sprowadzać.

Zgodnie z danymi, które resort sprawiedliwości udostępnił przy okazji publikacji projektu zmian w ustawie o SW, w polskim systemie penitencjarnym funkcjonuje 120 zakładów karnych i aresztów śledczych oraz 4 ośrodki szkolenia funkcjonariuszy i pracowników cywilnych, ponadto Służba Więzienna posiada 16 strzelnic. By móc realizować nowe edukacyjne zadania, formacja będzie w jednostkach umieszczać nowe mobilne strzelnice kontenerowe. Sprawa dotyczyć ma dokładnie 46 jednostek penitencjarnych. Zresztą Centralny Zarząd Służby Więziennej ruszył na początku sierpnia br. z przetargiem na dostawę, montaż i uruchomienie mobilnej strzelnicy kontenerowej, która trafi do Oddziału Zewnętrznego Aresztu Śledczego we Wrocławiu. Nowy przepisami zobowiązano również mundurowych SW do utrzymywania wymaganego poziom umiejętności posługiwania się bronią palną, zapewniającego wykonywanie przez nich zadań służbowych. Ma to być realizowane w szczególności w oparciu o udział w szkoleniu zawodowym.

Resort sprawiedliwości zdecydował się co więcej na zmianę zasad organizowania egzaminów na pierwszy stopień oficerski i pierwszy stopień w korpusie chorążych. Dodane zostaną również nowe stopnie: chorążego sztabowego oraz starszego chorążego sztabowego, a także generała inspektora (przeznaczony oczywiście dla szefa SW). Rozszerzono również liczbę stanowisk, o dokładnie 27 - począwszy od dyrektora biura w Centralnym Zarządzie Służby Więziennej po kierownika zespołu czy kierownika apteki w zakładzie karnym lub areszcie śledczym, których zajmowanie będzie następować w drodze powołania, a nie mianowania.

Z 6 do 12 miesięcy wydłużony został czas trwania delegowania funkcjonariusza, bez jego zgody, do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej. Mundurowych pozbawiono także prawa do bezpłatnego wyżywienia podczas narad i odpraw służbowych. Resort sprawiedliwości przewidział również, że jeżeli nieobecność w służbie spowodowanej chorobą w okresie ostatnich 2 lat wyniosła powyżej łącznie 500 dni, to jest to przesłanka uzasadniająca zwolnienie ze służby. Natomiast w przypadku odniesienia ran, kontuzji lub urazu psychicznego w związku z pełnieniem służby lub ze względu na schorzenie lub stan psychofizyczny pozostające w związku z pełnieniem służby, funkcjonariusz będzie mógł skorzystać z turnusu w czasie służby bez konieczności wykorzystywania dodatkowego urlopu wypoczynkowego.

Na liście modyfikacji znajdziemy również wprowadzenie jako zasady wypłaty uposażenia i dodatków do uposażenia o charakterze stałym na wskazany numer rachunku bankowego oraz wydłużenie do 30 września następnego roku kalendarzowego możliwości wykorzystania zaległego urlopu wypoczynkowego. W nowym brzmieniu ustawy znalazły się również przepisy dotyczące nadawania i pozbawiania nowej odznaki nadawanej pracownikom i funkcjonariuszom - "Za zasługi dla więziennictwa" oraz ustanowienie nowej daty święta formacji, które od przyszłego roku więzienni mundurowi obchodzić będą 29 czerwca, a nie w lutym. Aczkolwiek, 8 lutego zostaje Dniem Tradycji Służby Więziennej.

Nie są to wszystkie zmiany, które w służbie więzienników zaplanował resort sprawiedliwości. Nowela zajmuje bowiem ponad 100 stron, więc modyfikacji - mniejszych i większych - jest naprawdę sporo. Do tych wymienionych dopisać można jeszcze te powiązane z kontrolą osobistą (które związane są ze zmianami w Kodeksie karnym wykonawczym) czy możliwością prowadzenia pościgu przez mundurowych SW. Co najważniejsze jednak, większość tych zmian weszła już w życie. Choć, jak wspomniano wcześniej, te dotyczące powołania Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej obowiązywać będą po upływie 3 miesięcy. Inny termin wyznaczono również w przypadku modyfikacji dotyczących przeprowadzania kontroli osobistej, które wejdą w życie 1 stycznia 2023 r.