Zanim o samym „Alercie”, cofnijmy się na chwilę do momentu, który w pewnym sensie stał się punktem zwrotnym i leży u podstaw powstania SMS-owego sytemu ostrzegania przed zagrożeniami. Jest sierpień 2017 rok, a nad Pomorzem szaleją burze. Jedna z nich pustoszy obóz harcerski w miejscowości Suszek koło Chojnic. Giną dwie nastolatki, a 38 innych uczestników obozu zostaje rannych. Ta tragedia dość wyraźnie pokazała, że państwo – w kwestii alarmowania o zagrożeniach - nie zdało egzaminu. 

Alert RCB rusza w grudniu 2018 roku, a SMS-y – rozsyłane przez Rządowe Centrum Bezpieczeństwa – mają ostrzegać przed zagrożeniami i nadzwyczajnymi sytuacjami.

Od tego czasu wysłano tysiące wiadomości i chociaż raz otrzymał je zapewne każdy Polak. Dziś Alert RCB ma już blisko 6 lat i „choroby wieku dziecięcego” powinien mieć już za sobą. Coraz częściej jednak pojawiają się głosy, że liczba ostrzeżeń, jakie trafiają do ludzi, jest zbyt duża i w efekcie kontrskuteczna – zamiast mobilizować, usypia społeczną czujność.

Narzędzie nieidealne

Trudno polemizować z tymi, którzy twierdzą, że zbyt często pojawiające się informacje o zagrożeniach mogą sprawiać, że te w obiorze zwyczajnie powszednieją. To naturalny mechanizm występujący w społeczeństwie. Pytanie tylko, czy to wina samego „Alertu”?

Alert RCB nie jest narzędziem idealnym. Dyskusja na temat tego, jak powinien wyglądać system, toczy się od lat. Nawet przedstawiciele samego RCB – choćby obecny szef tej instytucji Zbigniew Muszyński – nie ukrywają tego, że „Alert” wymaga zmian. Dziś ma on jednak jedną podstawową zaletę – istnieje i działa. Co więcej, jest też jednym z niewielu pomysłów, które wdrożone zostały przez jedną rządzącą opcję i kontynuowane są przez kolejną. Nawet, kiedy poprzednie kierownictwo MSWiA, na czele z Mariuszem Kamińskim i Maciejem Wąsikiem, zamierzało zlikwidować „gospodarza” systemu, czyli Rządowe Centrum Bepieczeństwa, samego „Alertu” nikt nie chciał się pozbywać. 

Jak już wspomniano, system SMS-owy to jedynie narzędzie, które może być używane zgodnie z jego przeznaczeniem lub wprost odwrotnie. I o ile – w założeniu – Alert RCB ma ostrzegać m.in. przed zagrożeniami wynikającymi z gwałtownych zjawisk atmosferycznych, o tyle wszyscy pamiętają SMS-y wysyłane kilka lat temu przed wyborami. Czy do tego stworzono ten system? Z pewnością nie. Ale to trochę tak, jak z nożem, którego użyć można do krojenia chleba, albo do czegoś zupełnie innego. I czy to wina noża, że ktoś używa go niezgodnie z przeznaczeniem?

Seryjne ostrzeżenia

Nie da się ukryć, że w ostatnim czasie SMS-y od RCB przychodzą coraz częściej. I chociaż jednych mogą one irytować, innym powszednieją, ich cel jest dość oczywisty – mają ostrzegać. Głosy mówiące o tym, że te wiadomości to alibi dla rządu na wypadek katastrofy wydają się o tyle nietrafne, że trudno sobie wyobrazić sytuację, w której dochodzi do tragedii, a rząd mówi: „przecież ostrzegaliśmy”. Zakładając, że polityka rządzi się najczęściej cynicznym utylitaryzmem, to postawa „a nie mówiłem” byłaby w stanie dość skutecznie „pogrzebać” każdą rządzącą większość. 

Ostrzeżenia o burzach, wichurach, gradzie, upale czy mrozie, jeśli zjawiska te występować mogą w skali zagrażającej zdrowiu, czy nawet życiu, otrzymać powinien każdy, kto jest potencjalnie narażony na ich skutki. No właśnie, kluczem jest słowo „potencjalnie”. Bo przecież, de facto ostrzeżenia opierane są o prognozy, a te – jak wiadomo – czasem się nie sprawdzają. Jednak wydaje się, że lepiej „Alert” otrzymać, nawet jeśli burzy nie będzie, niż go nie otrzymać, a burza miałaby jednak nadejść.

Problem nie jest dziś więc – jak się wydaje – to, że dostajemy za dużo SMS-ów (obecnie częściej, niż kiedyś występują gwałtowne burze, wichury, a latem bijemy rekordy ciepła), a to, że nie do końca nauczyliśmy się jeszcze korzystać z wiedzy, jaką otrzymujemy. I o ile taki, czy inny system ostrzegania można stworzyć relatywnie łatwo – przy odpowiednim finansowaniu i posiadaniu niezbędnego know-how – o tyle budowanie społecznej świadomości zagrożeń, czy szerzej odporności społecznej, to już znacznie większe wyzwanie. I tej lekcji jako państwo i społeczeństwo jeszcze nie odrobiliśmy. 

Kluczem do sukcesu jest zrozumienie, że państwo – ze wszystkimi narzędziami, jakimi dysponuje, także takimi jak „Alert RCB” – nie jest w stanie skutecznie działać bez udziału obywateli. W związku z tym, każde ostrzeżenie - nawet kolejne w trakcie kilku dni - powinniśmy potraktować jak „zadanie do wykonania”. A to czasem, nie ma co ukrywać, sprowadza się to prozaicznych czynności, takich jak nieparkowanie pojazdów pod drzewami, czy zmiana planów i przełożenie wieczornego spaceru w lesie na inny dzień. 

Nie jest jednak tak, że można ogłosić sukces. „Alert” powinien być rozwijany właśnie po to, by mógł być bardziej precyzyjny. Jednak bez względu na to, w którą stronę pójdą dzisiejsi decydenci, warto zdać sobie sprawę z tego, że każdy tego typu system, zawsze obarczony jest jakimś marginesem błędu. Zatem, mimo wszystko - dla własnego bezpieczeństwa - może warto następnym razem, kiedy SMS na naszym smartfonie ostrzegać będzie przed burzą, „zdjąć doniczkę z parapetu”. Nie wymaga to od nas wiele, a kwiatek, nawet jeśli burzy nie będzie, chwilowej zmiany położenia raczej nie będzie miał nam za złe.