Grupa, jak donosi NCA, działała w 30 krajach. Jak dotąd aresztowano 84 osoby, w tym 71 w Wielkiej Brytanii. W operacji pod kryptonimem „Destabilizise” brały udział - oprócz NSA - Metropolitan Police, HM Customs, UK Border Force i Crown Prosecution Service, policja w Irlandii i Jersey oraz agencje federalne w USA, policje Francji i Zjednoczonych Emiratów Arabskich. W wyniku tej międzynarodowej współpracy dokonano 84 aresztowań i zajęto ponad 20 mln funtów w gotówce i kryptowalutach.

"Problemy" z pieniędzmi

Podczas lockdownu w 2021 roku, gangi narkotykowe w Europie zmagały się z problemem przetransferowania pieniędzy ze sprzedaży ulicznej do legalnej gospodarki. To utrudniało im zakup większej ilości narkotyków, takich jak kokaina z Ameryki Południowej. W tym czasie dwie moskiewskie sieci kryptowalutowe, znane jako Smart i TGR, zaoferowały rozwiązanie.

Według BBC News sieci te były już zaangażowane w ataki ransomware, formę internetowego wymuszenia, w której gangi paraliżują systemy komputerowe organizacji, dopóki nie otrzymają okupu. Dysponując dużymi ilościami kryptowaluty, Smart i TGR zawarły układ z brytyjskimi gangami narkotykowymi, umożliwiając im wymianę brudnej gotówki na kryptowalutę w zamian za prowizję.

Kurierzy związani z sieciami zbierali gotówkę od co najmniej 22 brytyjskich gangów narkotykowych i prali ją, przepuszczając przez pozornie legalne firmy, takie jak przedsiębiorstwa budowlane w Wielkiej Brytanii i innych krajach. Gotówka była również przewożona do Dubaju przez tzw. „muły” finansowe. Po wypraniu, pieniądze wracały do gospodarki jako pozornie legalne zyski wpłacane na konta bankowe.

Jak podaje Sky News, w rzeczywistości Smart i TGR działały jak banki, pobierając niewielką opłatę za umożliwienie transferu pieniędzy między krajami. Sieci te działały w 30 krajach, umożliwiając międzynarodowym grupom przestępczym ukrywanie źródła swoich dochodów.

Kluczowe postacie w sieci

Ekaterina Żdanowa, jak pisze BBC News, została zidentyfikowana jako szefowa sieci Smart. Według Narodowej Agencji ds. Przestępczości Żdanowa jest obywatelką Rosji, która wcześniej pojawiała się na okładkach rosyjskich magazynów biznesowych. Została aresztowana we Francji pod innymi zarzutami i obecnie przebywa w areszcie. Departament Skarbu USA 4 grudnia 2024 roku nałożył na nią sankcje. Według Dossier Center powiązana jest ona z rodziną byłego szefa Dagestanu Ramazana Abdulatipowa.

George Rossi, urodzony w Rosji obywatel Ukrainy, został zidentyfikowany jako szef sieci TGR. Jego obecne miejsce pobytu nie jest znane. Departament Skarbu USA nałożył na niego sankcje, podobnie jak na jego zastępczynię, Elenę Chirkinian. Według Sky News Rossi przedstawił się jako legalny biznesmen działający w Londynie.

W 2021 roku policja zatrzymała Fawada Saiediego, kuriera związanego z handlem narkotykami, który miał w samochodzie 250 000 funtów w gotówce. Przyznał się do koordynowania przepływu brudnych pieniędzy o wartości 15,6 mln funtów i został skazany na ponad cztery lata więzienia.

Innym ważnym aresztowaniem było zatrzymanie Semena Kuksova, syna rosyjskiego dyrektora naftowego. On i jego wspólnicy zebrali ponad 12 mln funtów w gotówce z narkotyków w ciągu 10 tygodni, aby wymienić je na kryptowalutę. W lutym ubiegłego roku został skazany na prawie sześć lat więzienia.

Powiązania z rosyjskim państwem i szpiegostwem

NCA poinformowała, że sieć Smart była wykorzystywana do finansowania rosyjskich operacji szpiegowskich od końca 2022 roku do lata 2023 roku. Według BBC News w 2023 roku sieć pomogła kontrolowanej przez państwo platformie medialnej Russia Today przelać gotówkę na potrzeby jednej ze swoich operacji w Wielkiej Brytanii.

Śledczy twierdzą również, że państwo rosyjskie wykorzystało usługi wymiany kryptowalut Smart i TGR do przesyłania środków na cele szpiegowskie. Szczegóły tych operacji nie zostały ujawnione publicznie.

Departament Skarbu USA nałożył sankcje na pięć kluczowych postaci stojących na czele sieci oraz na cztery powiązane firmy, w tym TGR Corporate Concierge Ltd, z adresem w północnym Londynie. Uważa się, że jest to przykrywka dla działalności przestępczej.

Bradley Smith, pełniący obowiązki podsekretarza ds. terroryzmu i wywiadu finansowego w Departamencie Skarbu USA, cytowany przez BBC, powiedział: „jesteśmy zdecydowani, by udaremnić wszelkie działania Rosji mające na celu wykorzystanie aktywów cyfrowych lub innych nielegalnych schematów finansowych w celu gromadzenia, przechowywania i transferowania nielegalnie uzyskanych zysków”.

Dan Jarvis, minister bezpieczeństwa Wielkiej Brytanii podkreślił znaczenie przeprowadzonych działań. „Cała operacja ujawniła rosyjskich kleptokratów, gangi narkotykowe i cyberprzestępców – wszystkich tych, którzy żyją z przepływu brudnych pieniędzy. Wielka Brytania i jej sojusznicy będą nadal współpracować, aby rozprawić się z nielegalnym finansowaniem i przestępczością, którą ono umożliwia” - powiedział w Sky News.

Z kolei Rob Jones, dyrektor generalny ds. operacyjnych NCA - na którego powołuje MSN News - zaznaczy, że „po raz pierwszy udało nam się nakreślić powiązanie między rosyjskimi elitami, cyberprzestępcami bogatymi w kryptowaluty i gangami narkotykowymi na ulicach Wielkiej Brytanii. Nić, która ich łączyła – połączona siłą Smart i TGR – była do tej pory niewidoczna. Zidentyfikowaliśmy i podjęliśmy działania przeciwko Rosjanom pociągającym za sznurki na samym szczycie, pozbawiając ich pozoru legalności”.

Skala operacji i jej wpływ

Śledczy zidentyfikowali grupę kurierów, która w ciągu czterech miesięcy zbierała gotówkę z 55 różnych lokalizacji w Wielkiej Brytanii, w imieniu co najmniej 22 gangów. NCA stwierdziła, że sieci pomogły grupie ransomware Ryuk, która została ukarana przez Wielką Brytanię w 2023 roku, wyeksportować co najmniej 27 mln funtów od 149 brytyjskich ofiar, w tym szpitali, szkół, firm i władz lokalnych.

Według Yahoo News UK organizację przestępcze, takie jak irlandzki klan Kinahan, z siedzibą w Dubaju, wykorzystywały sieci do ukrywania dochodów z handlu narkotykami i dostaw broni palnej. Rob Jones z NCA zwraca uwagę, że „jeśli chcesz teraz przelać pieniądze z transakcji narkotykowej, która spowodowała realne szkody w Wielkiej Brytanii, zastanowisz się dwa razy (…) Nie wiadomo, czy ich śledzimy, ani gdzie trafiają pieniądze pochodzące z przestępstwa.” NCA i jej partnerzy kontynuują działania mające na celu zidentyfikowanie i aresztowanie innych osób zaangażowanych w tę sieć. Śledczy podkreślają, że sieć była „ukryta na widoku”, działając w obrębie społeczności i obracając ogromnymi sumami pieniędzy związanymi z handlem narkotykami i poważną przemocą na ulicach.

Według BBC funkcjonariusze NSA twierdzą, że w 2022 r. służby rosyjskie wykorzystały usługi wymiany kryptowalut, takich jak Smart i TGR do przesyłania środków na cele szpiegowskie. Następnie, w 2023 r. program ten pomógł, kontrolowanej przez państwo, platformie medialnej Russia Today, która jest zakazana w Wielkiej Brytanii, przelać do kraju gotówkę na potrzeby jednej ze swoich operacji. Równocześnie Rosjanie objęci sankcjami - z racji toczącej się wojny na Ukrainie - wykorzystali sieć, aby ukryć pochodzenie swoich pieniędzy na zakup nieruchomości w Wielkiej Brytanii.