Jak pisze Robert Morton, na swym portalu Medium.com w tekście „Szkolenie przyszłych szpiegów: Jak Izrael i CIA kształtują młodych agentów”, „Odem” stanowi elitarny program przeznaczony dla uczniów już od dziewiątej klasy. Ma formę wspólnego przedsięwzięcia realizowanego przez Ministerstwo Obrony, Siły Obronne Izraela (IDF), Ministerstwo Edukacji, a także dwie czołowe agencje wywiadowcze: Mossad (wywiad zagraniczny) i Szin Bet (wewnętrzna służba bezpieczeństwa). Celem projektu jest wyszkolenie młodych ludzi w zakresie technologii, myślenia strategicznego oraz umiejętności analitycznych, aby za kilka lat mogli bezproblemowo dołączyć do izraelskiego aparatu wywiadowczego.

Zwraca on uwagę na unikalny charakter programu, łączącego wiedzę akademicką z kształtowaniem postaw etycznych i przywódczych. Młodzi uczestnicy programu „Odem” nie tylko uczą się matematyki, fizyki, informatyki czy szyfrowania, ale też rozwijają świadomość moralnych dylematów, jakie mogą napotkać w pracy wywiadowczej. Już w trakcie nauki przyjmują „litery kodowe”, aby podkreślić poufność i wzmocnić poczucie odpowiedzialności.

Szkolenie od najmłodszych lat – dlaczego?

W materiale „Inside Story of Training the Next Generation of Israeli Spies” opublikowanym w SLGuardian.org wyjaśniono, że Izrael, ze względu na swoje geopolityczne położenie, musi stale utrzymywać najwyższy poziom gotowości wywiadowczej. Konflikty w regionie Bliskiego Wschodu wielokrotnie dowodziły, że kluczem do sukcesu i przetrwania jest zdobywanie informacji z wyprzedzeniem oraz precyzyjna ich analiza. Dzięki programowi Odem rekruci zyskują kilka cennych lat przewagi – naukę w dziedzinie zaawansowanych technologii i metod szpiegowskich rozpoczynają już jako nastolatkowie, a nie dopiero po zakończeniu obowiązkowej służby wojskowej.

Roy Shefer, szef programu „Odem” w wypowiedzi dla Allisrael.com stwierdził, że inicjatywa ta ma również na celu rozwiązanie obecnego niedoboru osób posiadających umiejętności techniczne i menedżerskie niezbędne do pracy w czołowych izraelskich agencjach wywiadowczych. „Zamiast czekać do końca 12. klasy, aż uczniowie osiągną wymagany poziom (program – przyp. red.) »Odem« zaczyna szkolenie w 10. klasie, skupiając się na przedmiotach akademickich, takich jak matematyka, fizyka i angielski, a także na umiejętnościach przywódczych (…) Celem jest umożliwienie chłopcom i dziewczętom zniwelowania różnic, poszerzenia wiedzy technologicznej i rozwoju osobistego na etapie kształtowania – zanim zostaną podjęte decyzje i zamknięte możliwości” – ocenił Shefer.

Jak wskazują uczestnicy programu, cytowani przez izraelski dziennik Ynetnews, w materiale „Studenci-cienie: szkolenie kolejnego pokolenia izraelskich szpiegów”, bardzo wcześnie dostrzegają oni realny wkład technologii w bezpieczeństwo kraju. Zwracają też uwagę na kluczowe czynniki, jak zaangażowanie i patriotyzm, które determinują wybór tej ścieżki kariery. Jedni chcą chronić kraj, inni poszukują wyzwań intelektualnych i fascynują ich zaawansowane technologie. Wszystkich łączy natomiast jedno: gotowość do ciężkiej, często niedocenianej pracy na rzecz bezpieczeństwa narodowego. Rozumieją też konieczność dochowania absolutnej dyskrecji: w „Mossadzie” czy „Szin Bet” sukcesy rzadko trafiają na nagłówki gazet, a większość operacji pozostaje ściśle tajna.

Złożony proces rekrutacji i intensywny trening

Nabór do programu „Odem” - według AllIsrael.com - jest wieloetapowy i wyjątkowo wymagający. Młodzi ludzie, którzy się do niego dostają, przechodzą rozmaite testy, którymi są:

• Sprawdziany umiejętności technicznych i logicznych, w tym poziomu zaawansowania w matematyce, informatyce i cyberbezpieczeństwie.
• Testy psychologiczne, oceniające odporność na stres, motywację i umiejętność zachowania tajemnicy.
• Wywiady środowiskowe, które mają wykluczyć ryzyko współpracy z wrogimi służbami lub podatności na szantaż.

Raz wyselekcjonowani, uczniowie rozpoczynają intensywne zajęcia łączące teorię z praktyką. W trakcie nauki w „Odem” zdobywają wiedzę o:

• Zaawansowanych systemach informatycznych: od pisania kodu i analizy big data, po techniki hackingu defensywnego i ofensywnego.
• Kamuflażu i pracy „pod przykrywką": podstawy obserwacji, tworzenie fałszywych tożsamości, nauka pracy w warunkach podwyższonego ryzyka.
• Etyce wywiadowczej: dyskusje o moralnych granicach i odpowiedzialności za podejmowane działania.

Współpraca z prywatnym sektorem i przyszłość izraelskiego wywiadu

Izrael jest też znany z dynamicznie rozwijającego się ekosystemu start-upów w dziedzinie cyberbezpieczeństwa i nowych technologii. Jak zwraca uwagę SLGuardian.org, uczestnicy programu „Odem” często nawiązują kontakty z przedstawicielami przemysłu technologicznego, co pozwala łączyć wywiadowczą wiedzę operacyjną z najnowszymi narzędziami analizy danych, czy sztucznej inteligencji. Takie podejście – łączenie sektora publicznego, prywatnego i edukacji już na poziomie szkoły średniej – sprawia, że Izrael zapewnia sobie stały dopływ wysoce wykwalifikowanych kadr do jednostek wywiadowczych.

Robert Morton porównuje izraelski program „Odem” z inicjatywami CIA, która także zachęca młodych Amerykanów do wczesnego rozwijania umiejętności technicznych i analitycznych (np. w ramach staży czy programów stypendialnych – przyp. red.). Obie agencje wywiadowcze uznały, że zainwestowanie w młodzież na etapie kształtowania kluczowych kompetencji może w dłuższej perspektywie zaważyć na bezpieczeństwie całego państwa.

Program „Odem” to coś więcej niż typowe zajęcia lekcyjne – to przemyślana i kompleksowa inwestycja Izraela w nowe pokolenie specjalistów, którzy będą pełnić służbę w izraelskich służbach specjalnych. Jak wskazują, przywołane uprzednio publikacje, skala i złożoność wyzwań w XXI wieku – od cyberataków aż po zagrożenia asymetryczne – wymagają, by służby wywiadowcze działały szybciej, skuteczniej i z większą precyzją niż kiedykolwiek wcześniej.

Stąd też dla Izraela program „Odem” jest też dowodem na to, że mały kraj o ograniczonych zasobach ludzkich i geopolitycznych musi polegać na talencie, innowacyjności i determinacji swoich obywateli. Nastolatkowie rozpoczynający tę nietypową ścieżkę edukacyjną wkraczają w świat, w którym każdy błąd może kosztować życie, a każdy sukces pozostaje w cieniu tajemnicy. Pozostaje tylko pytanie, czy nie jest to za wcześnie i jaki wpływ na psychice tych młodych ludzi spowoduje uczestnictwo w tym programie.