Na stronie Rządowego Centrum Legislacji opublikowany został projekt ustawy o wzmocnieniu koordynacji działań antykorupcyjnych i likwidacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz zmianie niektórych innych ustaw. W uzasadnieniu wskazano, że do projektowanej regulacji, „wielość postulatów likwidacji CBA”, która jest „proporcjonalna do wielości ujawnianych sygnałów co do nieprawidłowości w zakresie stosowania przez Biuro metod i technik operacyjnych (…), wymusza podjęcie radykalnych kroków”.

W uzasadnieniu projektu zwrócono uwagę, że wobec CBA, jako instytucji wyspecjalizowanej w zwalczaniu przestępstw korupcji, formułowane są zarzuty naruszenia praworządności i swobód obywatelskich oraz sprzeniewierzenia się zasadzie neutralności politycznej przy realizacji walki z korupcją. Ponadto podkreślono, że postrzeganie korupcji w Polsce pogarsza się nieprzerwanie od 2015 roku. „Według najnowszej edycji Indeksu Percepcji Korupcji (Corruption Perception Index-CPI) opublikowanej przez Transparency International za 2023 rok, Polska po raz kolejny obniżyła swój wynik, jako kraj o wysokim stopniu skorumpowania, uzyskując 54 punktów na 100 możliwych, gdzie zero oznacza największą korupcję, a sto - najmniejszą, i spadła na 47. miejsce rankingu obejmującego 180 państw” - napisano w Ocenie Skutków Regulacji do projektowanej ustawy. Dodano, że jest to rezultat gorszy niż w roku 2022, gdy Polska zajęła w rankingu 45. miejsce i otrzymała 55 punktów oraz gorszy niż w roku 2021, gdy Polska była na miejscu 42.

W projekcie zaznaczono, że podstawowym założeniem proponowanych zmian jest likwidacja Centralnego Biura Antykorupcyjnego i przeniesienie ciężaru walki z korupcją na inne wyspecjalizowane w tym zakresie instytucje. „Zadania obecnie realizowane przez CBA zostaną przekazane do Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego (ABW), Krajowej Administracji Skarbowej (KAS) oraz Policji” - napisali autorzy projektu.

CBZK na wzór CBŚP

W ramach Policji zostanie utworzone Centralne Biuro Zwalczania Korupcji. Nowa jednostka przejmie zadania, dotychczas realizowane przez CBA, w zakresie rozpoznawania, zapobiegania i wykrywania przestępstw m.in. przeciwko: działalności instytucji państwowych oraz samorządu terytorialnego, wymiarowi sprawiedliwości, finansowaniu partii politycznych, zasadom rywalizacji sportowej i przeciwko obrotowi lekami.

W związku z utworzeniem w strukturze Policji nowej jednostki organizacyjnej – Centralnego Biura Zwalczania Korupcji (CBZK), projektowana ustawa określa działania, jakie będzie zobowiązany podjąć Pełnomocnik Komendanta Głównego Policji, zwany dalej „Pełnomocnikiem KGP" w celu utworzenia CBZK. W projekcie ustawy wskazano, że do dnia 8 października 2024 r. Komendant Główny Policji wyznaczy, spośród oficerów starszych Policji służby kryminalnej lub śledczej, Pełnomocnika Komendanta Głównego Policji do spraw utworzenia Centralnego Biura Zwalczania Korupcji, w celu podjęcia czynności przygotowawczych i organizacyjnych niezbędnych do rozpoczęcia funkcjonowania wskazanej jednostki organizacyjnej Policji.
Fragment uzasadnienia projektu ustawy o wzmocnieniu koordynacji działań antykorupcyjnych i likwidacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz zmianie niektórych innych ustaw.

W uzasadnieniu podkreślono także, że pełnomocnik szefa Policji do spraw utworzenia CBZK, w okresie przejściowym, którego zakończenie określono na 31 grudnia 2024 roku, „wskaże Komendantowi Głównemu Policji policjantów do przeniesienia do dalszego pełnienia służby w CBZK”. „Pełnomocnik zakończy swoją działalność z dniem powołania Komendanta CBZC i przekazania mu kierowania jednostką” – czytamy w uzasadnieniu.

„Analogicznie jak w przypadku Centralnego Biura Śledczego Policji, proponuje się powierzenie kierowania nowo tworzoną jednostką Policji Komendantowi CBZK, jako organowi podległemu Komendantowi Głównemu Policji, który jednocześnie staje się bezpośrednim przełożonym policjantów CBZK. Komendanta CBZK będzie powoływał, spośród oficerów Policji, i odwoływał minister właściwy do spraw wewnętrznych na wniosek Komendanta Głównego Policji, natomiast Zastępców Komendanta CBZK będzie powoływał, spośród oficerów Policji, i odwoływał Komendant Główny Policji na wniosek Komendanta CBZK. Komendant CBZK będzie posiadał również pełne kompetencje kadrowo-szkoleniowe w stosunku do policjantów CBZK” – piszą autorzy projektu ustawy.

Dodatkowo w projekcie określono, że „sprawy wszczęte i niezakończone w stosunku do policjantów lub pracowników Wydziału do Walki z Korupcją Biura Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej Komendy Głównej Policji albo wydziałów do walki z korupcją komend wojewódzkich Policji albo Komendy Stołecznej Policji, do czasu powołania Komendanta CBZK będą prowadzone zgodnie z dotychczasową właściwością”. „Natomiast pracownicy zatrudnieni w Wydziale do Walki z Korupcją Biura Zwalczania Przestępczości Ekonomicznej Komendy Głównej Policji oraz pracownicy zatrudnieni w wydziałach do walki z korupcją komend wojewódzkich Policji albo Komendy Stołecznej Policji z dniem 1 stycznia 2025 r. staną się z mocy prawa pracownikami CBZK” – czytamy.

Co się stanie z funkcjonariuszami po likwidacji CBA?

W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że projektowana ustawa „wprowadza szczególną regulacje dotyczącą przeniesienia funkcjonariuszy CBA do Policji oraz Krajowej Administracji Skarbowej, określając szczególny tryb, warunki oraz okres przeniesienia funkcjonariuszy”. Z Oceny Skutków Regulacji wynika, że w CBA jest obecnie około 1300 etatów funkcjonariuszy i około 200 pracowników cywilnych. Około 950 funkcjonariuszy oraz około 200 pracowników cywilnych po wejściu w życie regulacji ma zostać przeniesionych do CBZK w ramach Policji. Trafi tam także ok. 300 funkcjonariuszy i pracowników cywilnych z innych jednostek policji. Około 150 etatów trafi natomiast do KAS, a około 200 - do ABW.

Podkreślić należy, że funkcjonariusze przeniesieni do Policji oraz Służby Celno-Skarbowej zachowują ciągłość służby, z utrzymaniem dotychczasowych warunków służby na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym, do czasu zmiany tych warunków związanych z mianowaniem na nowe stanowisko służbowe. Procedura ta ma na celu zapewnienie wszystkim funkcjonariuszom ciągłości służby oraz możliwość kontynuowania obecnie realizowanych zadań.
Fragment uzasadnienia projektu ustawy o wzmocnieniu koordynacji działań antykorupcyjnych i likwidacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz zmianie niektórych innych ustaw.

Według projektu ustawy, szef KAS albo właściwy organ Policji przeniesionemu funkcjonariuszowi „przedstawia na piśmie, w terminie do 31 stycznia 2025 r., nowe stanowisko służbowe wraz z nowymi warunkami służby”. „Funkcjonariusz, któremu przedstawiono nowe stanowisko wraz z nowymi warunkami służby w terminie 14 dni kalendarzowych od dnia ich przedstawienia, informuje pisemnie o ich przyjęciu albo o odmowie przyjęcia nowego stanowiska wraz z nowymi warunkami służby” – zaznaczono w uzasadnieniu do projektu.

Dodano przy tym, że niezajęcie przez funkcjonariusza pisemnego stanowiska w terminie 14 dni traktuje się jak odmowę przyjęcia zaproponowanego nowego stanowiska wraz z nowymi warunkami służby. „Funkcjonariusza który pisemnie poinformował o odmowie przyjęcia nowego stanowiska wraz z nowymi warunkami służby, oraz funkcjonariusza, który nie poinformował o przyjęciu bądź odmowie przyjęcia nowych warunków - zwalnia się ze służby w Policji lub Służbie Celno- Skarbowej” – podkreślono.

Zwrócono także uwagę, że „zgodnie z obecnie obowiązującymi przepisami, przeniesienie do służby w Policji funkcjonariusza CBA, który nie posiada stopnia wojskowego albo stopnia z innej służby, wiąże się z koniecznością mianowania go na stopień posterunkowego Policji”. „Powyższe wynika z faktu, że funkcjonariusze CBA nie posiadają stopni służbowych, w związku z czym nie można ustalić ich równorzędności w stosunku do stopni policyjnych. Na mocy projektowanej ustawy przyjęto rozwiązanie umożliwiające mianowanie funkcjonariuszy CBA na stopnie policyjne, w zależności od posiadanego wykształcenia oraz stażu służby w CBA” – podano w uzasadnieniu.

Funkcjonariusze CBA przeniesieni do służby w Policji będą mianowani na stopień posterunkowego Policji – w przypadku legitymowania się okresem pełnienia służby w CBA krótszym niż 3 lata, sierżanta sztabowego Policji – w przypadku legitymowania się okresem pełnienia służby w CBA dłuższym niż 3 lata oraz wykształceniem średnim lub średnim branżowym oraz aspiranta sztabowego Policji – w przypadku legitymowania się okresem pełnienia służby w CBA dłuższym niż 3 lata oraz wykształceniem wyższym: studia pierwszego stopnia, studia drugiego stopnia, jednolite studia magisterskie. Powyższe regulacje będą miały zastosowanie do wszystkich funkcjonariuszy CBA przeniesionych do służby w Policji, chyba że funkcjonariusz CBA posiada stopień wojskowy lub stopień innej służby i jest on wyższy niż stopień ustalony na podstawie niniejszych przepisów.
Fragment uzasadnienia projektu ustawy o wzmocnieniu koordynacji działań antykorupcyjnych i likwidacji Centralnego Biura Antykorupcyjnego oraz zmianie niektórych innych ustaw.

Podobne rozwiązanie zaproponowano dla tych funkcjonariuszy, którzy przyjmą nowe stanowisko wraz z nowymi warunkami służby w Służbie Celno-Skarbowej. „Funkcjonariusze CBA (…) będą mogli zostać mianowani na stopień: aplikanta – w przypadku legitymowania się okresem pełnienia służby w CBA krótszym niż 3 lata; młodszego rachmistrza - w przypadku legitymowania się okresem pełnienia służby w CBA dłuższym niż 3 lata albo starszego rachmistrza - w przypadku legitymowania się okresem pełnienia służby w CBA dłuższym niż 5 lat” – dodano z uzasadnieniu.

W wyniku projektowanej ustawy nastąpi wzrost wydatków budżetowych Policji. Wzrost rocznych kosztów Policji w związku z przejęciem etatów z CBA w pierwszym roku ma wynieść prawie 330,5 mln zł. Planowane wejście w życie ustawy, z wyjątkiem niektórych przepisów, to 1 stycznia 2025 roku.

Widmo prezydenckiego weta

Po opublikowaniu projektu ustawy, który zakłada likwidację CBA, w niedługim czasie tą kwestią zajmą się posłowie i senatorowie. Warto więc wskazać, że jeżeli nawet ustawa w szybkim tempie przejdzie przez parlament to bardzo wątpliwe jest, że projekt likwidacji Biura podpisze prezydent Andrzej Duda.

O tym, że „nie ma zgody prezydenta na likwidację CBA” mówiła pod koniec kwietnia w Studiu PAP szefowa Kancelarii Prezydenta RP Grażyna Ignaczak-Bandych. Według niej dzięki działaniom CBA poziom korupcji w Polsce radykalnie się zmniejszył, a nasz kraj w statystykach europejskich i światowych jest wymieniany na niskich pozycjach, jeśli chodzi o występowanie tego zjawiska. „Niewątpliwie jest to zasługa CBA” - podkreśliła.

Pytana o to, czy prezydent podpisałby ustawę likwidującą CBA odpowiedziała, że „na to zgody nie ma”. „To tak samo jak zapowiedź likwidacji kolejnych instytucji, nie, państwo polskie musi działać i potrzebuje silnych instytucji” – dodała Ignaczak-Bandych.

Zatem może się okazać, że mimo przygotowania przepisów, Centralne Biuro Antykorupcyjne – wbrew pomysłom obecnego rządu – i tak przez jakiś czas będzie musiało funkcjonować. Przynajmniej do czasu, kiedy prezydentem jest Andrzej Duda.