Rozwiązań konstrukcyjnych pistoletów w całym okresie ich użytkowania powstało tak wiele, że nie sposób w kilku zdaniach ich wszystkich opisać. Natomiast modele obecnie wykorzystywane w wojsku lub różnych formacjach mundurowych różnią się od tych pierwszych i zarazem kolejnych modeli, co pokazuje jak długą drogę przeszedł sam pistolet w swojej historii rozwoju. Jednak te współczesne konstrukcje w pewnym sensie wprost wywodzą się z rozwiązań okresu I czy II wojny światowej.

Pistolety są często traktowane jako tzw. broń ostatniej szansy, a w ich budowie ważna jest przede wszystkim ergonomia użytkowania, w tym praca spustu. Obecnie nadal wiele pistoletów wykonywanych jest w całości ze stopów stali, jednak większość nowych modeli ma szkielet z tworzyw sztucznych (np. szkielety z polimeru zabezpieczonego włóknem szklanym). W tej wersji mogą one mieć wymienne grzbiety rękojeści (w odróżnieniu od odpowiedników stalowych), co umożliwia dostosowanie ergonomi broni do wielkości dłoni strzelającego.

W większości przypadków pistolet działa na zasadzie odrzutu zamka swobodnego i może strzelać z zamka zamkniętego (większa celność) lub otwartego. Komorę zamkową można wykonać z polimeru, tak jak i magazynki (w tym wypadku dość często z przezroczystego polimeru, który ułatwia kontrolę ilości amunicji).

Pistolety budowane są z klasycznym układem spustowo-uderzeniowym SA/DA (Single Action/Duble Action), czyli z napinaniem kurka przed każdym strzałem/podwójnego działania – napięciem kurka ręcznie przed pierwszym strzałem lub napięciem przez długi, silny nacisk na język spustowy. Istnieje też możliwość wyboru w postaci klasycznego bezpiecznika lub blokady kurka.

W formacjach specjalnych i ochrony popularne są pistolety w układzie bezkurkowym (z bijnikowym mechanizmem uderzeniowym), które rozpowszechniła firma Glock. Standardem jest w nich brak manualnego bezpiecznika, mają one jedynie samoczynne mechanizmy zabezpieczające (bezpiecznik spustowy, blokada bijnika i konstrukcja zabezpieczająca przed odpaleniem naboju w komorze dopóki zamek nie jest zaryglowany).

Obecnie spora liczba pistoletów zasilana jest sprawdzoną amunicją 9mmx19 Parabellum, ale wykorzystywane są też mniej popularne kalibry, jak .357SIG, .40SGW lub stary .45ACP oraz całkowicie nowe rozwiązania, takie jak pistolet FN Five-seveN dostosowany do naboju 5.7mmx28 o konstrukcji zbliżonej do amunicji karabinowej, co zwiększa zarówno celność, jak i skuteczność w penetracji pancerza.

Wymagania NATO wobec następcy amunicji 9mmx19 mówią o penetracji 1.6 mm płyty wykonanej z tytanu lub 20 warstw Kevlaru (Collaborative Research Into Small Arms Technology - CRISAT) na odległościach do 150 metrów.

Jedną z interesujących nowości jest w tym zakresie amunicja 6.5mmx25 CBJ z rdzeniem ze stopu wolframu, o rozmiarach dotychczasowego pocisku 9 mm. Można jej używać w broni zasilanej nabojami Parabellu, ale pod warunkiem wymiany lufy i zastosowania specjalnych magazynków (można oczywiście szybko dokonać konwersji broni do poprzedniej postaci).

Żywotność współczesnych pistoletów kształtuje się na poziomie 35÷50 tys. oddanych strzałów wobec lufy i głównych zespołów broni i ok. 20÷30 tys. strzałów dla pozostałych mniejszych elementów składowych.

Jak już wspomniano, polska Policja wykorzystuje jako broń podstawową 9 mm pistolety samopowtarzalne P-99 (wyprodukowane w Fabryce Broni Łucznik – Radom Sp. z o.o. na mocy umowy licencyjnej z Carl Walther GmbH), których jest ok. 80 tys., co stanowi 80 proc. broni krótkiej znajdującej się w eksploatacji. Ponadto użytkowane są m. in. pistolety Glock 17.

W ostatnim czasie Policja pozyskała 965 sztuk pistoletów REX Zero 1 CP. Jest to konstrukcja opracowana w firmie AREX d.o.o., zlokalizowanej w słoweńskiej miejscowości Śentjernej. Znana jest również ona z produkcji sprzętu elektronicznego czy części zamiennych do broni palnej (m.in. luf dla firmy FN Herstal). Pistolety przeznaczone dla polskich użytkowników współproduktowane są w ramach umowy o wspólpracy w katowickiej spółce Works 11.

Nowy pistolet Polskiej Policji

Pistolet REX Zero 1 zaprezentowano po raz pierwszy na  targach IWA w 2014 roku. Zasada jego działania i kształt są co prawda tożsame z SIG Sauer P 226 czy CZ 99, lecz jest to zupełnie nowa, oryginalna konstrukcja. Broń tę zbudowano wykorzystując stal chromową (zamek, lufa i ważne mechanizmy wewnętrzne) i aluminium lotnicze T 7075 (szkielet), a okładziny chwytu wykonano z kompozytu tworzywa sztucznego. Natomiast magazynki powstały z blachy stalowej, a podajniki i kopytka z odpornego udarowo tworzywa sztucznego.

Sama lufa jest monoblokowa i kuta na zimno z jednolitego kawałka stali chromowej. Na wylocie może być wyposażona w zewnętrzny gwint pod montaż tłumika dźwięku, kompensatora lub ciężarka wyważeniowego. Pod nią natomiast znajduje się urządzenie oporo- powrotne (stalowa żerdź z nałożoną sprężyną).

Stałe mechaniczne przyrządy celownicze (muszka i szczerbinka) mają naniesione białe plamki Tritium ułatwiające zgranie przyrządów podczas ograniczonej widoczności, ale wybrane modele  pistoletu wyposażono też w gniazdo do montażu kolimatora.

REX Zero 1 działa na zasadzie krótkiego odrzutu lufy – ryglowana jest on przez przekoszenie w płaszczyźnie pionowej w oknie wyrzutowym łusek za pomocą odpowiednio ukształtowanej komory nabojowej.

W jego konstrukcji wykorzystano klasyczne rozwiązanie z kurkiem zewnętrznym, samoczynną blokadą iglicy i mechanizmem spustowym podwójnego działania DA/SA. Podawany przez producenta opór spustu wynosi w 2.5 kg (SA) i 6 kg  przy samonapinaniu.

Bezpieczeństwo i pewność użytkowania powiększa zastosowanie zamontowanych obustronnie i ergonomicznie manipulatorów (zatrzask magazynka i bezpiecznik) oraz umieszonego po lewej stronie szkieletu zaczepu zamka, który służy również do bezpiecznego zwalniania napiętego kurka.

Ponadto broń wyposażono we wskaźnik załadowania komory nabojowej oraz bezpiecznik nastawny umożliwiający zabezpieczenie broni z nabojem umieszczonym w komorze z napiętym lub zwolnionym kurkiem.

Integralna czterobramkowa szyna montażowa (zgodną ze standardem Picantinny), pozwala na zamontowanie pod przednią części szkieletu dowolnego osprzętu, np. latarki taktycznej lub wskaźnika laserowego.

Zamek po wystrzeleniu ostatniego naboju z magazynka, zatrzymuje się w tylnym położeniu, a w przednie jest zwalniany za pomocą dźwigni jego zaczepu umieszczonej po lewej stronie szkieletu.

Broń oferowana jest w trzech wersjach: Standard (długość 190 mm i wysokość 160 mm), Tactical (dł. 205 mm i wys. 150 mm) i Compact (dł. 180 mm i wys. 130 mm). Długości luf poszczególnych modeli wynoszą: 108, 125 i 98 mm, a masy z magazynkiem: 923, 951 i 858 gramów. Pojemność dwurzędowych magazynków w wersji Standard to 17,18 lub 20 sztuk amunicji, w wersji Tactical 20 sztuk, a w Compact – 15 lub 18 sztuk.

Broń dostarczana jest zwykle w kolorze czarnym, zielonym (olive) lub piaskowym. Zazwyczaj jest on kompletowany z dwoma magazynkami, czterema płytkami wymiennymi pod montaż kolimatora (wersja Tactical) i zestawem eksploatacyjnym. Na polskim rynku REX Zero 1 oferowany jest przez Works 11, który montaż broni realizuje w kraju. Dzięki umowie o współpracy z firmą AREX katowicka spółka planuje rozszerzyć zakres prac z montażu do całkowitej produkcji. Pistolety oferowane są w wersjach odpowiadającym potrzebom wojska i służb mundurowych, jak również użytkowników indywidualnych.