Po kilku miesiącach oczekiwań światło dzienne ujrzał, przygotowany przez resort spraw wewnętrznych i administracji, projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej. We wtorek dokument został opublikowany w wykazie prac legislacyjnych Rady Ministrów. Wynika z niego, że osobą odpowiedzialną za ustawę jest wiceszef MSWiA Wiesław Leśniakiewicz, a sam projekt ma zostać przyjęty przez rząd jeszcze w drugim kwartale 2024 roku.

Jak czytamy, głównym celem projektu jest „wypełnienie społecznego zapotrzebowania na bezpieczne i odporne środowisko cywilne w kontekście zagrożeń militarnych, w szczególności związanych z zagrożeniem ze strony Rosji”. Dokument określa zadania ochrony ludności w czasie pokoju i wojny, organy i podmioty realizujące zadania ochrony ludności, zasady planowania ochrony ludności i obrony cywilnej, zasady funkcjonowania systemu wykrywania zagrożeń, ostrzegania, powiadamiania i alarmowania o zagrożeniach, zasady użytkowania i ewidencjonowania obiektów zbiorowej ochrony, zasady funkcjonowania i organizację obrony cywilnej oraz sposób powoływania personelu do obrony cywilnej oraz finansowanie ochrony ludności i obrony cywilnej.

Projektowany system ochrony ludności zostanie oparty - jak czytamy - o istniejące w Polsce struktury, tak aby wykorzystać istniejące zasoby. W szczególności chodzi Państwową Straż Pożarną i Ochotniczą Straż Pożarną oraz struktury zarządzania kryzysowego i systemu powiadamiania ratunkowego. „Opisane w projekcie zadania ochrony ludności polegają na działaniach związanych z przygotowaniem organów administracji publicznej do realizacji zadań z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej oraz z wystąpieniem sytuacji zagrożenia” – podkreślili autorzy projektu.

Organy i podmioty ochrony ludności

W dokumencie wprost wskazano, jakie instytucje będą organami ochrony ludności, a które podmiotami. Wśród organów znajdzie się wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, marszałek województwa, wojewoda, ministrowie kierujący działami administracji rządowej oraz minister właściwy do spraw wewnętrznych. Z kolei podmiotami ochrony ludności mając być m.in. Rządowe Centrum Bezpieczeństwa, Państwowa Straż Pożarna, Ochotnicza Straż Pożarna, służby, inspekcje i straże, Rządowa Agencja Rezerw Strategicznych, podmioty lecznicze oraz społeczne organizacje ratownicze i podmioty gospodarcze zapewniające podstawowe usługi społeczne.

Koordynację funkcjonowania systemu ochrony ludności na poziomie centralnym będzie realizował minister właściwy do spraw wewnętrznych, wspierany przez Rządowy Zespół Ochrony Ludności, który jest organem opiniodawczo-doradczym administracji rządowej właściwym w sprawach ochrony ludności i obrony cywilnej. Wzmocniona zostanie również rola Rządowego Centrum Bezpieczeństwa, które będzie wiodące na poziomie centralnym w zakresie informowania, ostrzegania i alarmowanie ludności przez zagrożeniami.
Fragment istoty rozwiązań planowanych w projekcie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej.

Korpus obrony cywilnej

System ochrony ludności, po ogłoszeniu stanu wojennego lub w czasie wojny stać ma się obroną cywilną. Wtedy to organy ochrony ludności staną się organami obrony cywilnej, a podmioty ochrony ludności stają się podmiotami obrony cywilnej. „Minister właściwy do spraw wewnętrznych staje się krajowym organem obrony cywilnej - Szefem Obrony Cywilnej. Projektodawca przewidział także utworzenie korpusu obrony cywilnej, którym ma zarządzać minister właściwy do spraw wewnętrznych” - czytamy.

Według założeń, w skład korpusu wejdzie personel obrony cywilnej oraz krajowa rezerwa obrony cywilnej. Personel obrony cywilnej będzie składać się z osób, które otrzymały przydział mobilizacyjny oraz osób powołanych do służby w obronie cywilnej w drodze zaciągu ochotniczego. Personelem obrony cywilnej będą również ci, który zostali powołani do osoby zaliczone do personelu obrony cywilnej decyzją ministra właściwego do spraw wewnętrznych.

Z kolei w skład krajowej rezerwy obrony cywilnej będą wchodzić emerytowani funkcjonariusze i żołnierze Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej, Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Biura Ochrony Rządu, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Krajowej Administracji Skarbowej, Służby Celno-Skarbowej, Straży Ochrony Kolei, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego i Centralnego Biura Antykorupcyjnego.

Szkolenia

W istocie rozwiązań planowanych w projekcie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej autorzy dokumentu wskazali, że ważnym elementem tworzonego systemu będą szkolenia z ochrony ludności i obrony cywilnej w urzędach administracji publicznej, radach dzielnic i sołectwach. „Organy ochrony ludności mogą również prowadzić szkolenia z udziałem podmiotów ochrony ludności oraz szkolenia dla ludności, w tym zrzeszeń i przedsiębiorców. Podmioty ochrony ludności, w tym Państwowa Straż Pożarna, ochotnicze straże pożarne i Rządowe Centrum Bezpieczeństwa będą wspierały organy ochrony ludności w organizacji ww. szkoleń” – zaznaczono w dokumencie.

W projekcie ustawy MSWiA położyło również nacisk na edukację z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej. Obejmie ona m.in. przekazywanie wiedzy o potencjalnych i aktualnych zagrożeniach mających wpływ na bezpieczeństwo oraz o zasadach postępowania w sytuacjach zagrożenia. Według założeń edukacja będzie się obywać w szkołach, natomiast zajęcia pozaszkolne oraz inne formy edukacji z zakresu ochrony ludności i obrony cywilnej organizować będą organy ochrony ludności.

Ewakuacja ludności

Projekt ustawy ma również określać – dość istotną kwestię dla ludności w razie wojny – jaką niewątpliwie są plany ewakuacji. Według dokumentu za ich opracowanie będą odpowiadać, odpowiednio do obszaru, wójt (burmistrz, prezydent miasta), starosta, wojewoda i minister właściwy do spraw wewnętrznych.

Jak czytamy, plany mają zawierać, między innymi liczbę osób przewidzianych do ewakuacji na danym obszarze, wykaz dóbr kultury i dziedzictwa narodowego przewidzianych do ewakuacji oraz wykaz dróg i linii kolejowych przewidzianych do wykorzystania podczas ewakuacji. Mają one określać również przygotowane miejsca zakwaterowania dla ewakuowanej ludności oraz wykaz sił i środków transportowych niezbędnych do przeprowadzenia ewakuacji na danym obszarze.

System łączności państwowej

Projekt ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej zakłada również utworzenie specjalnego systemu bezpiecznej łączności państwowej. Jak tłumaczą autorzy dokumentu, ma on zapewnić ciągłość funkcjonowania administracji państwowej w czasie pokoju oraz w czasie wojny. Według założeń operatorem systemu będzie szef resortu spraw wewnętrznych, który ma za zadanie zapewnić interoperacyjność pomiędzy systemami łączności i komunikacji administracji publicznej oraz służb mundurowych podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych z systemami podległymi Ministrowi Obrony Narodowej.

Szef MSWiA – w ramach systemu - ma również zapewnić możliwość ostrzegania, powiadamiania i alarmowania ludności o zagrożeniach oraz skomunikowania służb państwowych i podmiotów ochrony ludności oraz zagwarantować funkcjonowanie bezpiecznych cyfrowych kanałów łączności w sieci stacjonarnej, radiowej, komórkowej i satelitarnej. „Zakres systemu obejmie jawną (SBŁP-J) i niejawną (SBŁP-N) łączność stacjonarną; infrastrukturę wideokonferencyjną (SBŁP-V); bezpieczną łączność mobilną (SBŁP-M), w tym niejawną łączność komórkową, a także bezpieczną radiową łączność trankingową (SBŁP-T) oraz bezpieczną łączność satelitarną (SBŁP-S), w tym niejawną” – wskazują autorzy projektu.

Schrony

W dokumencie mowa też o obiektach zbiorowej ochrony. Autorzy projektu wyszczególnili dwa typy takich obiektów: budowle ochronne, czyli schrony i ukrycia oraz miejsca doraźnego schronienia. „Schrony to budowle ochronne o konstrukcji zamkniętej i hermetycznej, wyposażone w urządzenia filtrowentylacyjne lub pochłaniacze regeneracyjne. Ukrycia to budowle ochronne o konstrukcji niehermetycznej. Miejsca doraźnego schronienia to obiekty budowlane przystosowane do tymczasowego ukrycia ludzi oraz wolnostojące tymczasowe miejsca doraźnego schronienia” – czytamy.

Organy ochrony ludności, na obszarze swojej właściwości miejscowej, planują niezbędną liczbę i pojemność obiektów zbiorowej ochrony, uwzględniając w szczególności liczbę ludności przebywającą na danym obszarze oraz przewidywane rodzaje zagrożeń.
Fragment istoty rozwiązań planowanych w projekcie ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej.

Według projektu centralną ewidencję schronów i miejsc doraźnego schronienia będzie prowadzić komendant główny Państwowej Straży Pożarnej. W ewidencji schronień będą zamieszczone dane o istniejących schronach i ukryciach oraz o planowanych miejscach organizacji miejsc doraźnego schronienia. W ewidencji znajdą się również obiekty, które mogą być potencjalnie przydatne do przystosowania na tymczasowe miejsca doraźnego schronienia. „W ewidencji uwzględnia się w szczególności podział na obiekty publiczne i niepubliczne” – dodali autorzy projektu.

Ile kosztować będzie system ochrony ludności i obrony cywilnej? Na jego funkcjonowanie corocznie przeznaczane ma być nie mniej niż 0,3 proc. PKB. Warto przypomnieć, że to trzy razy więcej niż pierwotnie zakładano. O tym, że MSWiA chce na OC przeznaczyć 0,1 proc. PKB mówił m.in. podczas Kongresu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej - Odporność 2024 ówczesny dyrektor biura ministra Krzysztof Bondaryk.

Niebawem projekt powinien zostać opublikowany na stronach Rządowego Centrum Legislacji i wtedy dopiero dowiemy się jak w szczegółach wyglądają zaproponowane przez MSWiA rozwiązania.