Międzynarodowa Konwencja o poszukiwaniu i ratownictwie morskim (Konwencja SAR) z 1979 roku zobowiązuje wszystkie strony konwencji do organizacji służb i ratownictwa.

Strony uczestniczą, tak dalece, jak to jest możliwe, samodzielnie lub we współpracy z innymi Państwami, zgodnie z zaleceniami Organizacji, w tworzeniu służb poszukiwawczych i ratowniczych w celu zapewnienia pomocy każdej osobie będącej w niebezpieczeństwie na morzu. Po otrzymaniu informacji, że ludzie są lub mogą być w niebezpieczeństwie na morzu, odpowiednie instytucje Stron podejmą natychmiastowe działania dla zapewnienia koniecznej pomocy. Pojęcie osób w niebezpieczeństwie obejmuje również osoby potrzebujące pomocy, które znalazły schronienie na brzegu w odległej części oceanu, niedostępnej dla środków ratowniczych wymienionych w tym załączniku.
Konwencja SAR

W Polsce, w celu poszukiwania i ratowania życia na morzu, funkcjonuje Morska Służba Poszukiwania i Ratownictwa (Służba SAR). Jest ona państwową jednostką budżetową podległą ministrowi właściwemu do spraw gospodarki morskiej. W skład Służby SAR wchodzą:

• Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne, które organizuje i koordynuje akcje poszukiwawcze i ratownicze;
• morskie statki ratownicze;
• brzegowe stacje ratownicze, w skład których wchodzą ochotnicze drużyny ratownicze.

Do zadań Służby SAR należy poszukiwanie i ratowanie każdej osoby znajdującej się w niebezpieczeństwie na morzu, bez względu na okoliczności, w jakich znalazła się w niebezpieczeństwie, poprzez:

• utrzymywanie ciągłej gotowości do przyjmowania i analizowania zawiadomień o zagrożeniu życia na morzu;
• planowanie, prowadzenie i koordynowanie akcji poszukiwawczych i ratowniczych;
• utrzymywanie w gotowości sił i środków ratownictwa życia na morzu;
• współdziałanie podczas akcji poszukiwawczych i ratowniczych z innymi jednostkami organizacyjnymi;
• współdziałanie z innymi systemami ratowniczymi funkcjonującymi na obszarze kraju;
• współdziałanie z odpowiednimi służbami innych państw, w szczególności podczas akcji poszukiwawczych i ratowniczych.

Ratowanie życia ludzkiego na morzu odbywa się bezpłatnie, natomiast ratowanie mienia, zwalczanie zagrożeń i zanieczyszczeń na morzu oraz inne usługi techniczne odbywają się odpłatnie.

Obecnie MSPiR ma do dyspozycji następujące swoje jednostki:

• Morskie Ratownicze Centrum Koordynacyjne w Gdyni;
• Morskie Pomocnicze Centrum Koordynacyjne w Świnoujściu;
• Morska Stacja Ratownicza w Trzebieży, Dziwnowie, Kołobrzegu, Darłowie, Ustce, Łebie, Władysławowie, Górkach Zachodnich i Helu;
• Brzegowe Stacje Ratownicze w Świbnie, Sztutowie i Tolkmicku.

Flota MSPiR składa się obecnie z:

• morskiego wielozadaniowego statku ratowniczego Kapitan Poinc;
• 3 morskich statków ratowniczych typu SAR-3000 o nazwach Pasat, Orkan i Sztorm;
• morskiego statku ratowniczego do zwalczania zanieczyszczeń olejowych Czesław II;
• 7 morskich statków ratowniczych typu SAR-1500 o nazwach Bryza, Cyklon, Huragan, Monsun, Szkwał, Tajfun i Wiatr.

Oprócz tego polska służba SAR dysponuje szeregiem mniejszych łodzi ratowniczych RIB, skuterów ratowniczych, pojazdów ratowniczych (ciężarowych) oraz wyposażeniem specjalistycznym. Dysponuje również wyposażeniem do zbierania oleju, czyli zaporami, zbieraczami oraz zbiornikami do magazynowania zanieczyszczeń. Większość tych środków przygotowana jest do transportu lądowego. MSPiR przygotowana jest do akcji nie tylko na pełnym morzu, ale również w rejonach przybrzeżnych od strony brzegu.

MSPiR ściśle współpracuje z Marynarką Wojenną, Morskim Oddziałem Straży Granicznej, Urzędami Morskimi w Gdyni i w Szczecinie oraz wieloma innymi służbami państwowymi rozmieszczonymi na polskim wybrzeżu. Najważniejsza współpraca realizowana jest przez Marynarkę Wojenną, która odpowiada za ratownictwo lotnicze nad Bałtykiem. W dużej części akcji ratowniczych działają śmigłowce MW, a czasami również samoloty rozpoznawczo-patrolowe MW. Swoim lotnictwem przystosowanym do działania nad morzem dysponuje również Straż Graniczna oraz Urząd Morski w Gdyni.

Szczególnej trosce podlegają jednostki pływające MSPiR. Część z nich ma już swoje lata i w najbliższym czasie wymaga zastąpienia lub poważnych modernizacji. Dodatkowo w związku z coraz większą aktywnością człowieka na Bałtyku siły pływające MSPiR powinny być również zwiększone liczebnie. Polska zamierza w tym celu wykorzystać Program Funduszy Europejskich na Infrastrukturę, Klimat, Środowisko na lata 2021-2027. Został on przyjęty decyzją wykonawczą Komisji Europejskiej z dnia 6 października 2022 roku. Samo działanie na rzecz MSPiR zostało oznaczone jako FENX. 5.7.-1 pod nazwą „Budowa i zakup nowych specjalistycznych ratowniczych jednostek pływających Służby SAR”.

Projekt ten został podzielony na cztery zadania:

• Budowa nowej wielozadaniowej specjalistycznej ratowniczej jednostki pływającej wraz ze współdziałającymi urządzeniami wspomagającymi;
• Budowa sześciu nowych specjalistycznych ratowniczych jednostek pływających typu SAR-2000 (następców siedmiu specjalistycznych statków ratowniczych SAR-1500) wraz ze współdziałającymi urządzeniami wspomagającymi;
• Zakup dwóch specjalistycznych ratowniczych jednostek pływających (łodzi ratowniczych kabinowych) na Zalew Wiślany oraz Zalew Szczeciński wraz ze współdziałającymi urządzeniami wspomagającymi;
• Zakup trzech specjalistycznych ratowniczych jednostek pływających (specjalistycznych łodzi) do zwalczania zanieczyszczeń olejowych na wodach osłoniętych i płytkich wraz ze współdziałającymi urządzeniami wspomagającymi.

Dla wszystkim powyższych czterech zadań zostały przeprowadzone lub ogłoszone wymagane postępowania przetargowe.

W przetargu na zakup dwóch specjalistycznych łodzi ratowniczych na Zalewy Wiślany i Szczecińskich wybrano ofertę szwedzkiej firmy Swede Ship Marine Aktiebolag z miejscowości Fagerfiall. Dostarczy ona je obie łącznie za 26,35 mln zł brutto.

W postępowaniu na zakup trzech specjalistycznych łodzi do zwalczania zanieczyszczeń wybrano ofertę fińskiej firmy Lamor Corporation Plc z miejscowości Rihkamatori. Łącznie kosztować one mają 7,496 mln zł brutto.

W przetargu na zakup sześciu statków ratowniczych typu SAR-2000 złożono jedną ofertę. Jednostki te chce zbudować fińska firma Oy Kewatec AluBoat Ab z miejscowości Kokkola za 106,732 mln zł brutto. Zamawiający, czyli MSPiR zamierzała przeznaczyć na nią środki do wysokości 164,985 mln zł brutto, czyli oferta ta mieści się w zakładanym budżecie. Na razie nie wiadomo, czy spełnia ona inne warunki naszej Służby SAR.

Jako ostatni, 31 marca 2025 roku, został ogłoszony przetarg na budowę nowego wielozadaniowego statku ratowniczego przystosowanego do prowadzenia masowych operacji ratowniczych, działań chemiczno-ekologicznych, działań gaśniczych oraz holowniczych o uciągu na palu minimum 100 t, z awaryjnym załadunkiem o udźwigu 200 kN. Przedmiotem tego zadania jest zapewnienie MSPiR specjalistycznego statku ratowniczego przystosowanego do działania w trudnych warunkach atmosferycznych oraz realizacji zadań ratowniczych o specyficznym charakterze, w tym dotyczących gaszenia, holowania i awaryjnego odładunku dużych statków przewożących różne towary, w tym substancje niebezpieczne.

Nowy statek ma być wykorzystywany do realizacji zadań poszukiwania i ratowania rozbitków, udzielania im pomocy medycznej, gaszenia pożarów statków i instalacji offshore na morzu, asysty ratowniczej oraz zwalczania zanieczyszczeń chemiczno-ekologicznych. Statek będzie pełnił funkcję ośrodka koordynacyjnego w przypadku masowych akcji ratowniczych oraz w każdej sytuacji kryzysowej na morzu. Statek będzie elementem infrastruktury technicznej państwa zapewniającym jednocześnie ochronę i poprawę stanu środowiska naturalnego w zakresie żeglugi (transport) oraz eksploatacji przemysłowych instalacji morskich, takich jak: platformy wydobywcze ropy naftowej, gazu i innych surowców mineralnych, podmorskie rurociągi przemysłowe oraz farmy wiatrowe (infrastruktura energetyczna przyjazna środowisku oraz bezpieczeństwo energetyczne, w tym dywersyfikacja źródeł energii).

Zadanie obejmuje również wyposażenie jednostki pływającej w indywidualne ratownicze środki ochronne oraz we współdziałające urządzenia wspomagające tj.: pojazd operacyjny z przenośnymi środkami łączności operacyjnej VHF na pasmo morskie, radiotelefon z DSC, sprzęt do udzielania kwalifikowanej pierwszej pomocy.

Statek ma mieć długość całkowitą od 55 do 65 m, szerokość nie mniejszą niż 13 m, a zanurzenie projektowe nie mniejsze niż 4 m. Załoga ma się składać z 12 osób, a personel pomocniczy ma liczyć 8 osób. Statek ma rozwijać prędkość maksymalną nie mniejszą niż 15 węzłów. Napęd statku powinien składać się z dwóch zespołów napędowych z dwoma pędnikami azymutalnymi. Statek ma zabierać na pokład szybką łódź ratowniczą z kabiną, o długości od 8 do 8,5 m oraz aluminiową łódź roboczą, o długości od 7,5 do 9 m. Dla porównania obecnie eksploatowany w MSPiR Kapitan Poinc ma 53,37 m długości całkowitej oraz 13,59 m szerokości.

W prowadzonym obecnie postępowaniu przetargowym, w ocenie poszczególnych ofert, oceniana będzie cena brutto (waga 85 %), maksymalna prędkość jednostki pływającej (waga 5 %), autonomiczność (waga 5%) oraz pojemność zbiorników retencyjnych do czasowego magazynowania zebranych zanieczyszczeń ropopochodnych (waga 5%). Termin składania ofert upłynie 10 czerwca 2025, przy czym oferty muszą mieć 90-dniowy termin ważności. Przewidywany termin dostawy statku wielozadaniowego to 30 miesięcy.

O udzielenie zamówienia mogą ubiegać się wykonawcy, którzy w okresie ostatnich ośmiu lat:

• opracował projekt techniczny i roboczy co najmniej dwóch wybudowanych i odebranych statków specjalistycznych o wartości statków minimum 120 mln zł netto każdy;
• wybudował dwa statki specjalistyczne o wartości minimum 120 mln zł netto każdy.

Za statek specjalistyczny zamawiający uzna zrealizowany pod nadzorem uznanego (czyli członka International Association of Classification Societies) towarzystwa klasyfikacyjnego, statek posiadający co najmniej dwie z poniższych cech potwierdzonych w opisie klasy statku: statek przeznaczony do ratowania ludzi i mienia na morzu; posiadanie klasy do zbierania zanieczyszczeń olejowych; statek posiadający wyposażenie umożliwiające oznaczenie statku symbolem klasy min. FiFi- 1; statek z napędem diesel-electric; statek zaopatrzeniowy typu AHTS lub PSV; okręt wojenny.

W przypadku wykonawców wspólnie ubiegających się o udzielenie zamówienia powyższe wymagania będą oceniane łącznie. W przypadku, jeżeli wykonawca zamierza wykorzystać podmiot udostępniający swoje zasoby MSPiR wymaga, aby odpowiednio wykonawca albo ten podmiot wykazał się spełnieniem warunku budowy 2 statków specjalistycznych oraz wykonawca, albo ten podmiot opracował projekt techniczny i roboczy co najmniej dwóch wybudowanych i odebranych statków specjalistycznych, czyli nie dopuszcza się sumowania doświadczenia.

W praktyce wymóg zaprojektowania i wybudowania opisanych wyżej jednostek powoduje, iż do przetargu mogą przystąpić stocznie z własnym ośrodkiem projektowym lub konsorcja stoczni i biur projektowych lub stocznie z podwykonawcą projektowym.

Ze względu na przewidywaną wartość budowy tego statku wynoszącą orientacyjnie 210 mln zł należy przypuszczać, iż swoje oferty mogą złożyć nie tylko polskie stocznie, ale również zagraniczne. Z polskich stoczni w grę mogą wchodzić stocznie Remontowa Shipbuilding w Gdańsku i PGZ Stocznia Wojenna w Gdyni, mając za podwykonawców polskie biura projektowe. Oczywiście nie wiadomo czy złożą one je ze względów na posiadanie wolnych mocy przerobowych w następnych 2-3 latach oraz mieszczenie się w zakładanym budżecie.

Dla przypomnienia, gdy Morski Oddział Straży Granicznej ogłosił przetarg na budowę dużej jednostki patrolowej, polskie stocznie ostatecznie nie złożyły swoich ofert właśnie na zbyt niski ich zdaniem przewidywany budżet. Zgłosiła się jednak stocznia francuska, która zgodziła się na postawione warunki. Jednak po zbudowaniu i przekazaniu Straży Granicznej zbudowanego patrolowca zażądała ona dopłaty do ceny. Żądanie to zostało odrzucone ze względu na brak postaw i sprawa trafiła do sądu.

Przetarg na budowę wielozadaniowej specjalistycznej ratowniczej jednostki pływającej dla MSPiR jest niezwykle istotny ze względu na traktatowe obowiązki dotyczące ratownictwa morskiego, które nałożone są Polskę. Oczywiście dobrym rozwiązaniem byłaby budowa tego statku w Polsce.