Według zastępcy prokuratora generalnego Matthew G. Olsena z Departamentu Bezpieczeństwa Narodowego, „Marczenko utworzył sieć firm fasadowych w ramach zagranicznej siatki przemytniczej w celu wysyłania amerykańskiej technologii podwójnego zastosowania do zastosowań wojskowych do Rosji z naruszeniem amerykańskiego prawa (…)”. „Dzisiejsze działanie wzmacnia zaangażowanie Departamentu w ochronę bezpieczeństwa USA i przeciwdziałanie rosyjskiej agresji na Ukrainę poprzez energiczne egzekwowanie naszych przepisów dotyczących kontroli eksportu” - dodał Olsen. Z kolei Damian Williams, prokurator z Południowego Okręgu Nowego Jorku uważa, że „Maksym Marczenko brał udział w nielegalnej sieci zaopatrzenia, która dostarczała mikroelektronikę klasy wojskowej użytkownikom końcowym w Rosji (…) Marczence i współuczestnikom tego procederu zarzuca się m.in. korzystanie z firm fasadowych w celu przejęcia wyprodukowanej w USA mikroelektroniki, stosowanej m.in. w lunetach karabinowych, goglach noktowizyjnych, optyce termowizyjnej i systemach uzbrojenia na użytek Rosjan. „Będziemy bezlitośnie ścigać tych, którzy starają się lekceważyć amerykańskie prawo, aby dostarczać Rosji technologię wojskową” - zapewnił Williams.

Współpraca to podstawa

Zatrzymanie Maksyma Marczenki to kolejna sprawa, którą prowadził międzyagencyjna grupa zadaniowa Task Force KleptoCapture, zajmująca się egzekwowaniem prawa w zakresie sankcji, ograniczeń eksportowych i ekonomicznych środków zaradczych nałożonych przez USA wraz ze swoimi sojusznikami i partnerami w odpowiedzi na inwazję wojskową Rosji na Ukrainę. Decyzją prokuratora generalnego Merricka B. Garlanda grupa została powołana 2 marca 2022 roku. W jego skład weszli agenci i analitycy z FBI, U.S. Marshals Service, U.S. Secret Service, Departamentu Bezpieczeństwa Wewnętrznego, IRS–Criminal Investigation oraz U.S. Postal Inspection. Do zadań Task Force KleptoCapture należy m.in.:

• badanie i ściganie naruszeń nowych i przyszłych sankcji nałożonych w odpowiedzi na inwazję na Ukrainę, a także sankcji nałożonych za wcześniejsze przypadki rosyjskiej agresji i korupcji;
• zwalczanie bezprawnych wysiłków mających na celu podważenie ograniczeń nałożonych na rosyjskie instytucje finansowe, w tym ściganie osób próbujących uniknąć stosowania zasady "znaj swojego klienta" i przeciwdziałania praniu pieniędzy;
• ukierunkowanie wysiłków na przeciwdziałania wykorzystaniu kryptowalut w celu uniknięcia amerykańskich sankcji, prania dochodów z zagranicznej korupcji lub unikania reakcji USA na rosyjską agresję militarną;
• wykorzystywanie organów zajmujących się przepadkiem mienia w sprawach cywilnych i karnych w celu przejęcia majątku należącego do osób objętych sankcjami lub majątku zidentyfikowanego jako dochód z postępowania niezgodnego z prawem.

Zespół jest pełni uprawniony do stosowania najnowocześniejszych technik dochodzeniowych – w tym analizy danych, śledzenia kryptowalut, zagranicznych źródeł wywiadowczych oraz informacji od organów nadzoru finansowego i partnerów z sektora prywatnego – w celu wykrywania uchylania się od sankcji i powiązanych wykroczeń karnych.  Do lipca br. kierował nim Andrew Adams, prokurator ds. korupcji przydzielony do Biura Zastępcy Prokuratora Generalnego z Biura Prokuratora Stanów Zjednoczonych dla Południowego Okręgu Nowego Jorku. Obecnie zarządzają nim prokuratorzy Michael Khoo i David Lima.

Operacja specjalna

Mikro wyświetlacze LED to urządzenia, które pozwalają uzyskać obraz o rozdzielczości np. 1280 na 1024 pikseli przy przekątnej 2 cm, a zatem jeden piksel ma rozmiar około 10 mikronów. Rozmiar piksela konwencjonalnego wyświetlacza LCD jest około 10 razy większy. Są one klasycznym przykładem produktów podwójnego zastosowania – znajdują zastosowanie na rynku cywilnym (np. w notebookach, tabletach, smartfonach) jak i w noktowizorach, celownikach i okularach taktycznych. Jednym z głównych twórców i producentów na świecie - i zarazem jedyną firmą w USA - jest eMagin Corporation z siedzibą w Hopewell Junction w stanie Nowy Jork. Zaopatruje ona amerykańskie siły zbrojne m.in. w części do tworzenia urządzeń wirtualnej lub rozszerzonej rzeczywistości. W lutym 2022 roku firma podjęła decyzję o zaprzestaniu dostaw swoich produktów do Rosji i równocześnie powiadomiła rosyjskiego odbiorcę - Radiofeed Systems LLC - że nie będzie mogła prowadzić z nią interesów.

Aby obejść to ograniczenie Marczenko wraz ze swoimi współpracownikami nabywali mikro wyświetlacze OLED podwójnego zastosowania od dystrybutorów z USA, korzystających z założonych w tym celu firm fasadowych w Hongkongu m.in. Alice Components Co. Ltd., Neway Technologies Limited i RG Solutions Limited. Z racji, że dostawcy tych urządzeń z USA mają obowiązek informować  agencje rządowe o tego typu kontraktach, a w szczególności o tym kto będzie ich końcowym użytkownikiem, Alice Components przesłała oświadczenie, że odbiorcami ich będą podmioty zlokalizowane Chinach, Hongkongu, Malezji i Europie (poza Rosją) i znajdą one zastosowanie w mikroskopach elektronowych do badań medycznych. Dyrektorem ds. zakupów w Alice Components była osoba używająca - w korespondencji elektronicznej - nazwiska Ami Chan. W rzeczywistości był to pseudonim obywatela Rosji, pracownika firmy Infotekhnika LLC z Petersburga. Dostarczony produkt z USA był przeładowywany w Hong- Kongu, a następnie poprzez firmę spedycyjną wysyłany był do Rosji. Płatności były transferowane z kont firm mających oficjalnie swoją siedzibę w Hongkongu. Jak ustalono w trakcie dochodzenia od maja 2022 roku mniej więcej do sierpnia 2023 roku z ich rachunków bankowych przelano ponad 1,6 mln dolarów do USA za mikro wyświetlacze LED, które sprowadzono do Rosji.

W czerwcu 2022 roku firma Alice Components złożyła zamówienie na dostawę do Hongkongu 500 mikro wyświetlaczy LED za kwotę 183 tys. dolarów. Pieniądze zostały przelane z konta spółki RG Solutions, która wcześniej otrzymała przelew w wysokości 292 tys. dolarów od rosyjskiego podmiotu SPC Topaz (oficjalna siedziba firmy to obwód leningradzki, rejon wsiewołożski, wieś Bugry) jako zapłatę za transakcję, w której wskazano numer umowy, pokrywający się (z wyjątkiem jednej cyfry) z numerem umowy zawartej pomiędzy RG Solutions a rosyjskim podmiotem MEK LLC. Z kolei ta firma, według danych celnych, zakupiła mikro wyświetlacze w samym tylko 2022 roku z Hongkongu za 2,8 mln dolarów. Kolejne zamówienie ze strony Alice Components, podpisane przez osobę posługującą się nazwiskiem Ami Chan, opiewało na 2 tys. sztuk. W listopadzie 2022 roku eMagin Corporation, po otrzymaniu przelewu, przekazała informację, że transakcja nie może być zawarta bezpośrednio i z tej racji gotowa jest zwrócić przelaną kwotę. Jako alternatywę zaproponowano by dostawa odbyła się za pośrednictwem innego podmiotu. W tym celu FBI w ramach operacji specjalnej (opisanej m.in. przez rosyjskojęzyczny portal The Insider) utworzyła firmę Namfleg Ltd., do której wpłynęło zamówienie ze strony firm Marczenki na 2.5 tys. mikro wyświetlaczy. Ich użytkownikiem końcowym miał być oficjalnie Narodowa Komisja Zdrowia ChRL. Na konto wspomnianej spółki przelano 33,6 tys. dolarów za przesyłkę zawierającą 50 mikro wyświetlaczy. Okazało się, że Rosjanie popełnili błąd w używaniu aplikacji do jej przemieszczania, posługując się komputerami nie maskując danych poprzez VPN. Dzięki temu FBI ustaliło, że była ona monitorowana z adresów IP należących do rosyjskiego Centrum Naukowo-Produkcyjnego Granat z Petersburga, zaopatrującego Centralny Instytut Badawczy Cyclon (będącym częścią holdingu Ruselectronics Państwowej Korporacji Rostec). Instytut ten stworzył szereg technicznych systemów wizyjnych o różnym przeznaczeniu, pracujących w szerokim zakresie promieniowania widzialnego i IR. Systemy charakteryzują się wysoką rozdzielczością i jakością obrazu telewizyjnego i termowizyjnego. Systemy i urządzenia są certyfikowane i dostarczane do Ministerstwa Obrony FR, FSB, MSW czy Ministerstwa Sytuacji Nadzwyczajnych FR.

W grudniu 2022 r. FBI wysłało ludziom Marczenki fakturę za pozostałe 2450 mikro wyświetlaczy. Z kont różnych firm z Hongkongu - kontrolowanych przez Marczenkę - wysłano do USA ponad 1,3 mln dolarów tytułem zapłaty za nią. W lutym 2023 roku zgłoszono kolejną przesyłkę i tym razem również stwierdzono uruchomienie aplikacji monitorowania przez rosyjskie Centrum Badawczo-Produkcyjnego Granat.

W marcu 2023 roku z adresu spółki Namfleg Ltd wysłano list do dyrektora Ami Chana, w którym poinformowano go o zatrzymaniu przez Departament Handlu Stanów Zjednoczonych partii mikro wyświetlaczy. Marczenko zadzwonił do „menedżera” (ale tak naprawdę agenta FBI) twierdząc, że przelewy wykonywane były z różnych firm z powodu jakichś (nieistniejących) problemów z bankiem (a nie w celu ukrycia rosyjskiego pochodzenia pieniędzy). W lipcu 2023 roku Namfleg Ltd poformowała go, że Departament Handlu USA zwrócił przesyłkę firmie nadawcy pytając co ma zrobić z zapłaconym już towarem. Ze strony Marczenki wyszła propozycja, aby zadeklarować, że wartość celna ładunku (faktycznej wartości ponad 1 mln dolarów) wynosi 2,5 tysiąca dolarów tak, by nie podlegał on obligatoryjnej kontroli eksportowej. Towar miał zostać przekazany bezpośrednio w trakcie spotkania w którymś z państw trzecich np. na Fidżi. 17 września 2022 roku Marczenko spotkał się tam z przedstawicielem Namfleg Ltd, a w rzeczywistości agentem FBI pod przykryciem, któremu zaproponował zakup kolejnych 7,5 tys. sztuk mikro wyświetlaczy. Stwierdził też, że nie istnieje obawa, iż pojawiają się na terenie gdzie trwa wojna rosyjsko-ukraińska, gdyż identyfikacyjne numery seryjne zostaną usunięte za pomocą lasera. Po tej rozmowie nastąpiło zatrzymanie Marczenki i przewiezienie do USA.

Zatrzymanie Marczenki to kolejny sukces międzyagencyjnego Task Force KleptoCapture. Ma on już na swym koncie m.in. zajęcie aktywów Wiktora Vekselberga (o wartości szacunkowej 180 milionów dolarów - odrzutowiec Airbus A319-115 i jacht motorowy Tango), przejęcie dwóch samolotów Romana Abramowicza (Boeinga 787-8 i Gulfstream G650ER o wartości ponad 400 mln dolarów), zajęcie prywatnego samolotu Andrieja Skocha (Airbus A319-100 o numerze startowym P4-MGU o wartości ponad 90 mln dolarów rosyjskiego oligarchy objętego sankcjami, członka rosyjskiej Dumy związanego z OPG „Sołncewo”), zajęcie jachtów należących do objętych sankcjami oligarchów Sulejmana Kerimowa (wartości 300 milionów dolarów) i Wiktora Wekselberga (wart 90 milionów dolarów), wystosowanie aktu oskarżenia przeciwko Olegowi Deripasce oraz dwóm jego współpracownikom (obywatelce Rosji Natalii Bardakowej oraz obywatelce USA Oldze Shriki) za złamanie sankcji czy konfiskatę 4,5 miliona dolarów z amerykańskiego konta bankowego Konstantina Małofiejewa, co według władz USA było pierwszym transferem funduszy rosyjskich oligarchów na Ukrainę w celu jej odbudowy.

1 listopada br. Departament Sprawiedliwości poinformował o kolejnych działaniach grupy, w efekcie których zatrzymano 4 osoby. Są nimi: Nikołaj Goltsew, Kristina Puzyriewa z Montrealu oraz Salimdzhon Nasriddinow z Brooklynu. Są oskarżeni o udział w procederze uchylania się od sankcji i kontroli eksportu, w ramach którego półprzewodniki, układy scalone i inne komponenty elektroniczne podwójnego zastosowania o wartości 7 milionów dolarów zostały nielegalnie wywiezione do Rosji. Do tego celu wykorzystano dwie firmy przykrywkowe z Brooklynu - SH Brothers Inc. i SN Electronics Inc.  założone w celu ułatwienia realizacji procederu jakim jest niezgodnie z prawem pozyskiwanie, zakup i wysyłka elektroniki podwójnego zastosowania od amerykańskich producentów do objętych sankcjami użytkowników końcowych w Rosji. W ramach prowadzonych czynności zabezpieczono 20 tys. dolarów w gotówce oraz 1,1 miliona dolarów na rachunkach bankowych.

Powołanie i działalność Task Force KleptoCapture pokazuje, jak skuteczne są międzyagencyjne zespoły operacyjno–śledcze w USA. Kluczem do ich sukcesu jest w głównej mierze wykorzystanie efektu synergii wynikającej ze wspólnoty informacyjno-analitycznej i operacyjnej, pozwalającej pozyskiwać materiał dowodowy w ramach prowadzonych operacji.