Orzeczenie w sprawie wyłączenia prawa funkcjonariuszy Straży Granicznej do otrzymywania zwiększonej stawki rekompensaty pieniężnej za pracę w godzinach nadliczbowych oraz całkowite pozbawienie rekompensaty funkcjonariuszy uprawnionych do dodatku funkcyjnego, Trybunał Konstytucyjny wydał we wtorek.

Według wyroku niezgodność polega na tym, że przepis ten „nie przyznaje funkcjonariuszowi SG czasu wolnego w zwiększonym wymiarze za czas służby przekraczający normę” określoną w ustawie.

Regulacje te zaskarżył do TK jeszcze w styczniu 2019 r. Niezależny Samorządny Związek Zawodowy Funkcjonariuszy Straży Granicznej, którego zdaniem określone w ustawie o SG zasady otrzymywania przez funkcjonariuszy Straży Granicznej rekompensaty za czas służby przekraczający normy czasu służby naruszają - wynikające z Europejskiej Karty Społecznej - prawo do zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych.

Zgodnie z ustawą o Straży Granicznej „czas pełnienia służby funkcjonariusza wynosi przeciętnie 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym od dnia 1 stycznia do dnia 30 czerwca danego roku oraz od dnia 1 lipca do dnia 31 grudnia danego roku”. W momencie wnoszenia wniosku przepis tej ustawy stanowił, że „w zamian za czas służby przekraczający normę (…) funkcjonariuszowi przysługuje czas wolny od służby w tym samym wymiarze”.

Co prawda zaskarżony przepis został znowelizowany jeszcze w 2019 r., ale - jak wskazał w uzasadnieniu wtorkowego wyroku sędzia TK Piotr Pszczółkowski – „nowelizacja nie doprowadziła jednak do zmiany istoty rozwiązania prawnego kwestionowanego przez wnioskodawcę”. Po nowelizacji przepis rozszerzono i stanowi on obecnie, że „w zamian za czas służby przekraczający normę (…) funkcjonariuszowi przysługuje w okresie rozliczeniowym czas wolny od służby w tym samym wymiarze albo po zakończeniu okresu rozliczeniowego rekompensata pieniężna, o ile w terminie 10 dni od zakończenia okresu rozliczeniowego nie wystąpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze”.

„Nadal jednak podstawową formą rekompensaty za służbę ponadwymiarową jest przyznanie czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze. Trybunał stwierdził zatem, że zmiana brzmienia przepisu poddanego kontroli nie mogła stanowić przeszkody w merytorycznym rozpoznaniu wniosku przez Trybunał, ponieważ nie zdezaktualizowała problemu konstytucyjnego podniesionego we wniosku, jakim jest pozbawienie funkcjonariuszy SG prawa do rekompensaty w zwiększonym wymiarze za służbę w nadgodzinach” - mówił sędzia Pszczółkowski.

Tymczasem - jak zaznaczył sędzia TK - przepis Europejskiej Karty Społecznej uznaje „prawo pracowników do zwiększonej stawki wynagrodzenia za pracę w godzinach nadliczbowych, z zastrzeżeniem wyjątków w przypadkach szczególnych”. „Przepis ten nie precyzuje, w jakiej formie, ani w jakim wymiarze rekompensata ma być przyznana, niemniej nakłada na państwa strony obowiązek uzyskania pewnego rezultatu polegającego na zagwarantowaniu pracownikom sprawiedliwego wynagrodzenia” - zaznaczył sędzia Pszczółkowski. Podkreślił przy tym, że w świetle tego zapisu EKS „nie ulega wątpliwości, że za pracę w godzinach nadliczbowych pracownikom powinno przysługiwać wynagrodzenie w zwiększonej stawce”.

Według Trybunału Konstytucyjnego polski ustawodawca „nie tyle nawet zaniechał ustanowienia rozwiązań prawnych, które pozwalałyby funkcjonariuszowi Straży Granicznej domagać się za służbę w nadgodzinach rekompensaty w zwiększonym wymiarze, ile wprowadził jednoznaczne rozwiązania dopuszczające możliwość udzielenia funkcjonariuszowi czasu wolnego wyłącznie w tym samym wymiarze”. Zdaniem Trybunału, te zasady rekompensat nie powinny odnosić się do stanowisk kierowniczych lub wysokich urzędników służby publicznej, ale wyłącznie spod tych zasad nie może jednak „obejmować całych kategorii pracowników bez względu na zajmowane przez nich stanowiska”.

„Sam fakt zatrudnienia w służbach mundurowych nie uzasadnia pozbawienia prawa do rekompensaty w zwiększonym wymiarze za służbę w czasie przekraczającym normy określone ustawowo” - podkreślił sędzia Pszczółkowski. Jednocześnie - jak przypomniał - do zadań TK należy m.in. „orzekanie o zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi ratyfikowanymi za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie”. „Taki status ma właśnie Europejska Karta Społeczna” - zaznaczył sędzia Pszczółkowski.