Tematem posiedzenia Sejmowej Komisji Administracji i Spraw Wewnętrznych 9 maja były zakupy śmigłowców dla Policji. Przede wszystkim posłów opozycji, którzy zwołali zebranie, interesowała opisywana już na łamach InfoSecurity24.pl kwestia zakupu maszyn S-70i Black Hawk bez przetargu w ramach tzw. procedury z wolnej ręki. Sytuację w tym zakresie prezentował wiceminister spraw wewnętrznych i administracji Jarosław Zieliński oraz szef Komendy Głównej Policji, nadinsp. Jarosław Szymczyk.

Wiceminister zarysował dramatyczną sytuację floty policyjnych śmigłowców, liczącej dziś 11 maszyn, z których 3 przechodzą obecnie remonty, a kolejne trzy trzeba będzie wycofać z eksploatacji ze względu na wiek i wyczerpanie resursów.

Stan floty śmigłowcowej Policji jest bardzo zły. Brak sukcesywnej modernizacji sprzętu oraz planowej realizacji zakupów sprzętu doprowadził do sytuacji, w której wycofane maszyny nie mógłby być dotąd zastępowane przez nowe. Policja podejmowała próby zakupu śmigłowców, ale w minionych latach były one nieskuteczne. […] Zakup nowych śmigłowców został zaplanowany dopiero w obecnie realizowanym Programie Modernizacji Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa na lata 2017-2020.

Wiceminister zwrócił również uwagę, że MSWiA nie jest stroną w postępowaniu zakupu śmigłowców dla Policji i nie może ingerować w trwające postępowanie, ani też dokonać jego oceny przed zakończeniem. Stroną jest KGP, która samodzielnie dokonuje oceny potrzeb i stosownych zakupów. Podkreślił również, że na mocy obecnych przepisów to Policja jest odpowiedzialna za realizację działań antyterrorystycznych na terenie kraju, a sprawa zakupu „dwóch śmigłowców transportu taktycznego dla Biura Operacji Antyterrorystycznych” (BOA) związana jest z realizacją tych kompetencji.

Problemy policyjnej floty śmigłowcowej

Wiceminister poinformował, że zakup dwóch śmigłowców jest związany z przekształcenie struktury BOA w sposób mający zapewnić ujednolicenie i scalenie struktury dowodzenia, realizacji zadań i szkolenia.

Po określeniu wymagań technicznych jakimi musi się charakteryzować wyspecjalizowany, niezbędny dla służby antyterrorystycznej śmigłowiec, wyłoniono jak poinformowała KG Policji, potencjalne typy śmigłowców kilku producentów. Dodatkowo, wśród wymagań uwzględniono informacje niejawne, związane z taktyką działania pododdziałów antyterrorystycznych policji. W związku z tym, aby mogły one zostać ujawnione, musiałoby się odbyć posiedzenie w innym trybie. Dziś możemy przedstawić to, co można przedstawić na posiedzeniu jawnym.

Po tym obszernym wstępie głos zabrał komendant Główny Policji, nadinsp. Jarosław Szymczyk, który na wstępie również podkreślił zły stan floty śmigłowcowej. Stwierdził również, że planując wydatkowanie 6 mld zł, jakie są przeznaczone na modernizację policji w latach 2017-2020 zakładał zakup nowych statków powietrznych.

W zakresie maszyn używanych przez jednostki antyterrorystyczne, posiadają one obecnie dwa przekazane przez wojsko śmigłowce transportowe Mi-8T, które mają dziś 35 lat. Na dodatek jeden z nich przechodzi obecnie remont na Litwie. Jak podkreślił nadinsp. Szymczyk, serwis i remonty to bardzo istotny problem, który powinno rozwiązać serwisowanie maszyn na terenie kraju.

Mamy ogromny problem ze śmigłowcami typu Bell, które użytkujemy, a których serwis jest wyłącznie na terenie Republiki Czeskiej. Prawda jest taka, że jesteśmy odsuwani we wszystkich możliwych kolejkach, jeśli chodzi o realizację przeglądów i remontów, przez co wyłączenie z eksploatacji to są długie miesiące. Podobnie sytuacja ma się, jeśli chodzi o śmigłowce Mi-8, których remonty realizowane są na terenie Republiki Litewskiej.

W kontekście tej wypowiedzi zastanawiają od razy dwie kwestie. Po pierwsze, dlaczego śmigłowce Mi-8 nie są serwisowane w należących do PGZ polskich zakładach WZL-1 w Łodzi, ale za pośrednictwem prywatnej firmy w litewskich zakładach Helisota? Po drugie, czy obsługa serwisowa trzech śmigłowców firmy Bell, serwisowanych w Pradze, przebiega z istotnymi opóźnieniami? Można odnieść wrażenie, że są to jedne z bardziej intensywnie eksploatowanych maszyn, być może ze względu na relatywnie młody wiek i dobry stan techniczny. Mowa tu o dwóch śmigłowcach Bell 206 i jednym Bell 412.

Niejawne możliwości antyterrorystycznego śmigłowca Black Hawk

Jak wspomniał Pan minister, ustawa antyterrorystyczna z 10 czerwca 2016 roku wskazała jedną formacje jako podmiot zobowiązany do działań kontrterrorystycznych na terenie naszego kraju. Jest to Policja, a konkretnie Biuro Operacji Antyterrorystycznych – kontynuował szef Komendy Głównej Policji, referując okoliczności wyboru śmigłowców w ramach negocjacji z jednym oferentem. 

Postępowanie na zakup tych dwóch śmigłowców o których dzisiaj mówimy dotyczy analizy stanu posiadania floty polskiej policji pod kątem maszyn wielozadaniowych, przeznaczonych w głównym segmencie dla komórek antyterrorystycznych i umożliwiających szybki desant, szybką ewakuację, szybkie działanie i szybkie przemieszanie się po kraju. […] Specjalnie powołany do tego zadania zespół w Komendzie Głównej Policji bardzo długo analizował nasze potrzeby w tym zakresie. I te potrzeby głównie zostały oparte o taktykę działania pododdziałów antyterrorystycznych polskiej policji. Taktyka ta jest ściśle określona, ale objęta klauzulami niejawności, dlatego nie mogę w tej formule posiedzenia komisji mówić o szczegółach, które ten zespół uznał za wyposażenie lub cechy konstrukcyjne śmigłowca, które powinny w tej taktyce odpowiadać. W największym uproszczeniu: wyselekcjonowano sześć elementów, które musi spełniać śmigłowiec wielozadaniowy dla polskiej policji. […] Spośród wszystkich przeanalizowanych modeli tylko  S-70i Black Hawk  wypełniał wszystkie sześć punktów. Pozostałe spełniały co najwyżej cztery punkty. To była główna przesłanka ku temu, aby skorzystać z prawnie dopuszczalnej formy zapisanej w ustawie Prawo zamówień publicznych w art. 66 ust. 1, zamówienia z wolnej ręki.

Obecnie Black Hawki służą policji przede wszystkim w Meksyku, Kolumbii i Turcji. W samym USA nie są one jednak zbyt szeroko wykorzystywane przez policję czy szeryfów. Znacznie popularniejsze są jednak wśród jednostek antyterrorystycznych policji na świecie maszyny znacznie lżejsze lub znacznie cięższe niż Black Hawk, który powstał jako maszyna specyficznie przeznaczona do działań wojskowych i do tej roli jest najlepiej dopasowany.

Jeśli chodzi o śmigłowce typowo policyjne, to wśród lżejszych dwusilnikowych maszyn transportu taktycznego królują Bell 412 i 429, Leonardo Helicopters AW139 oraz Airbus Helicopters H130 i AS365 Dauphin/H155. Ale np. niemieckie jednostki Spezialeinsatzkommandos posługują się też znacznie mniejszymi H135 i H145, z których desantują się często na budynki bez użycia technik linowych. Na drugim biegunie są ciężkie maszyny, które umożliwiają desant, przede wszystkim z użyciem lin, większej liczby funkcjonariuszy z cięższym sprzętem lub też stanowią stabilną platformę dla strzelców wyborowych. Najczęściej są to śmigłowce H215/H225 Super Puma, ale trafiają się również AW189 a nawet AW101, które wykorzystuje np. japońska policja.

Wśród wymienionych maszyn można więc znaleźć takie, które nie ustępując pod względem osiągów i możliwości operacyjnych mieleckim Black Hawkom, a będąc maszynami komercyjnymi a nie wojskowymi, mogą być mniej kosztowne w zakupie i użyciu, ze względu na brak typowo wojskowych rozwiązań konstrukcyjnych jakie są obecne w S-70i.

Kwestia serwisu, kwestia informacji

Nadinsp. Jarosław Szymczyk w odpowiedzi na pytania posłów potwierdził, że analizując możliwości ewentualnych konkurentów Black Hawka nie kontaktowano się z innymi firmami, ale korzystano z ogólnie dostępnych informacji o dostępnych typach maszyn. Zwrócił też uwagę, że ze względu na wspomniane już wcześniej problemy z serwisem KG Policji zależało na tym, aby był on realizowany w Polsce. Dlatego skontaktowano się również z PZL-Świdnik. Być może szkoda, że nie zdecydowano się na kontakt z innymi poza PZL-Mielec i PZL-Świdnik oferentami. Jeśli więc jednym ze wspomnianych wcześniej 6 kryteriów jest serwis na miejscu, to H225 jest już serwisowany przez firmę Heli-One z Rzeszowa, więc od S-70i dzielić go może już tylko spełnienie jednego wymogu. Nie wiemy jednak jaki on jest, ale jeśli dotyczy terminu dostawy, to zgodnie z deklaracją firmy Airbus Helicopters H225 Super Puma mogłyby zostać dostarczone polskiej policji jeszcze w tym roku. Jak poinformował nadinsp. Szymczyk, dla umowy z PZL-Mielec termin dostawy upływa „z ostatnim dniem bieżącego roku” ale jest pewien, że – „jeden z nich będzie dużo wcześniej”.

Black Hawki szybko i w bardzo dobrej cenie

Komendant Główny Policji, nie mogąc posługiwać się szczegółowymi informacjami zasugerował podczas komisji bardzo wiele. Na przykład bardzo atrakcyjną cenę, która ma obejmować nie tylko dostawę dwóch śmigłowców S-70i Black Hawk, ale również wsparcia eksploatacji, serwisu oraz szkolenia personelu, w tym przeszkolenie pilotów.

Nadinspektor Szymczyk wyjaśnił też, że umowa nie została jeszcze zawarta, co powstrzymuje go przed udzieleniem szerszych informacji, ale równocześnie poinformował, że zgodnie z prawem zamówień publicznych 13 kwietnia KGP zawiadomiono o prowadzonych negocjacjach prezesa Urzędu Zamówień Publicznych. Brak informacji o zawiadomieniu stosownych instytucji był jedną z wątpliwości, podnoszonych w kontekście rozważań nad legalności prowadzonej procedury.

Jak podkreślił szef KGP w odpowiedzi na pytanie o zastosowanie takiej a nie innej procedury – „w polskiej policji nikt nie kupował nowego śmigłowca od roku 1991, trudno więc znaleźć funkcjonariusza, który miałby doświadczenie w tej  kwestii”, dlatego jego zdaniem trudno przewidzieć, czy zastosowana procedura nie spowoduje opóźnień w pozyskaniu maszyn. Podkreślił również, że oferenci którzy chcieliby oprotestować umowę, będą mieli na to czas, ale dopiero po jej zawarciu, przez 10 dni, zgodnie z przepisami.

W kontekście przebiegu procedur nadinsp. Szymczyk powołał się na anulowany przetarg na 3 śmigłowce lekkie, w którym jak powiedział – „pierwotnych wymagań nie spełniał żaden z 3 dopuszczonych oferentów, a po ich zmianie zgłosił się tylko jeden oferent, ale z ceną co do której wiedział, że nie jesteśmy w stanie jej zapłacić i przetarg upadł (O sprawie udziału w przetargu Heli Invest z ofertą maszyn Airbus Helicopters H125,  szerzej pisaliśmy już wcześniej – przyp. red).” Tym przykładem starał się przekonać posłów, że procedura negocjacji została w tym przypadku uznana za optymalną.

W kontekście protestów firmy Airbus Helicopters szef Komendy Głównej Policji stwierdził, iż nie ma on - „żadnego umocowania prawnego. - Jak wyjaśnia dalej - Producenci maja prawo do odwołań dopiero w momencie, gdy my ogłosimy podpisanie umowy. Dopiero wtedy są podstawy dla takiego odwołania. Dziś traktujemy to jako rodzaj informacji, jakiegoś rodzaju niezadowolenia”. Podkreślono również po raz kolejny, że kierowano się w tej procedurze kryteriami taktyki - „ które w 100% wypełnia śmigłowiec Black Hawk. Natomiast te, które wskazuje firma Airbus nie wypełniały tych oczekiwań.” Tą kwestię najprawdopodobniej rozstrzygną odpowiednie instytucje odwoławcze, niemniej do tego czasu sprawa będzie wzbudzać silne emocje. Nie tylko w Polsce.

Co istotne, zakup śmigłowców średnich, niezależnie od tego jak go ocenimy, de facto otwiera proces modernizacji floty policyjnych statków powietrznych. Jak kilkukrotnie podkreślił wiceminister Jarosław Zieliński, do końca 2020 roku zaplanowano zakup łącznie 7 śmigłowców różnych typów. Miejmy nadzieję, że wzbudzą one mniejszą sensację, ale większe zainteresowanie oferentów. Wbrew obawom Komendanta Głównego Policji, konkurencyjne procedury przetargowe, o ile zostaną odpowiednio przeprowadzone, zapewniają nie tylko większą przejrzystość, ale również dobrą cenę i warunki umowy. Natomiast z informacji dotyczących innych postępowań wynika, że policja dobrze wie jakich możliwości operacyjnych i osiągów oczekuje. Niekoniecznie jednak zdaje sobie sprawę z kosztów i czasu produkcji odpowiednich maszyn, lub też ograniczona jest w tym względzie planami budżetowymi, co jest problemem wszystkich służb mundurowych oraz sił zbrojnych.