„Zasadniczym celem proponowanych zmian jest zwiększenie efektywności prowadzonych postępowań kwalifikacyjnych do służby w Policji oraz stworzenie możliwości pozyskania do niej jak największej liczby kandydatów odpowiadających potrzebom służby w formacjach mundurowych, takich jak Policja” – czytamy w uzasadnieniu opublikowanego projektu zmian ustawy o Policji, ustawy – Prawo oświatowe oraz ustawy o finansowaniu zadań oświatowych. MSWiA proponuje w wprowadzenie korekt w procedurze doboru do służby w Policji określonych w art. 25 ustawy o Policji. Chodzi o sposób prowadzenia postępowań kwalifikacyjnych w stosunku do absolwentów tzw. klas mundurowych oraz byłych funkcjonariuszy Policji. Resort, dla kandydatów spełniających określone przepisami kryteria, które z punktu widzenia potrzeb służby są istotne i pożądane, zamierza stworzyć „dogodniejsze warunki”.

Czym spowodowane są zmiany? Nie ma co ukrywać, że chodzi o liczbę wakatów. Zgodnie ze stanem na 1 marca w całym kraju nieobsadzonych jest ponad 16,2 tys. policyjnych etatów. „W tym stanie rzeczy niezmiernie istotnym jest wprowadzanie dodatkowych, nowych rozwiązań prawnych, które będą odpowiedzią na aktualne wyzwania i spowodują napływ dodatkowych kandydatów spełniających oczekiwania służby” – czytamy u uzasadnieniu. 

Dane nie pozostawiają złudzeń. Na 5158 osób przyjętych do służby w Policji w 2023 roku, jedynie 127 to byli policjanci. Liczby od lat urzymują się zresztą na podobnym poziomie, a udział ponownie przyjętych do służby ex-policjantów nie przekracza 2,5 proc. ogółu zrekrutowanych mundurowych.

MSWiA zakłada, że dla byłych funkcjonariuszy uruchomiona zostanie odrębna ścieżka postępowania kwalifikacyjnego. Wszystko dlatego, że są to – jak czytamy - „kandydaci posiadający już odpowiednie doświadczenie i kompetencje, jak również kwalifikacje zawodowe”. Zakres postępowania zróżnicowany będzie w zależności od tego, jak długo dany mundurowy pozostawał poza służbą oraz biorąc pod uwagę „posiadane kwalifikacje zawodowe i stopień policyjny”.

Mimo tego, że w procedurze doboru funkcjonują dziś pewne „furtki” (m.in. nabór do CBZC) - jak czytamy - „w sposób wyraźny brakuje rozwiązań i mechanizmów zachęcających do służby w Policji byłych funkcjonariuszy, którzy są zainteresowani powrotem do niej”. Zdaniem MSWiA, stawiane wobec byłych funkcjonariuszy kryteria nie powinny być tożsame z kryteriami ogólnymi, a postępowanie kwalifikacyjne powinno „uwzględniać ich (byłych funkcjonariuszy – przyp. red.) doświadczenie i uzyskane kompetencje oraz prowadzić do weryfikacji tych obszarów, które są niezbędne”.

Jako swoistą „bazę”,MSWiA chce wydłużyć z 3 lat do 5 lat możliwość zastosowania funkcjonującej dziś procedury „powrotowej”. Dodatkowo, postępowanie sprawdzające dotyczące ochrony informacji niejawnych będzie miało zastosowanie jedynie, w przypadku braku posiadania przez kandydata odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa.

Nowe brzmienie otrzymać ma ust. 13 art. 25 ustawy o Policji, określający zasady powrotu do służby.

W przypadku kandydata, który przed upływem 5 lat od dnia zwolnienia ze służby w Policji złożył podanie o przyjęcie do służby, kwestionariusz osobowy kandydata do służby w Policji, a także dokumenty stwierdzające wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierające dane o uprzednim zatrudnieniu, jeżeli podczas pełnienia służby w Policji uzyskał kwalifikacje zawodowe podstawowe, postępowanie kwalifikacyjne: 1) składa się z następujących etapów: a) złożenia podania o przyjęcie do służby, kwestionariusza osobowego kandydata do służby w Policji, a także dokumentów stwierdzających wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierających dane o uprzednim zatrudnieniu, b) rozmowy kwalifikacyjnej, c) ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Policji, d) sprawdzenia w ewidencjach, rejestrach i kartotekach, w tym w policyjnych zbiorach danych, prawdziwości danych zawartych w kwestionariuszu osobowym kandydata do służby w Policji, e)postępowania sprawdzającego, które jest określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych – w przypadku braku odpowiedniego poświadczenia bezpieczeństwa; 2) obejmuje sprawdzenie wiedzy i umiejętności z zakresu informatyki, funkcjonowania systemów informatycznych, systemów teleinformatycznych, sieci teleinformatycznych oraz znajomości języka obcego obejmującej te dziedziny – w przypadku kandydata ubiegającego się o przyjęcie do służby w CBZC na stanowisko związane z bezpośrednim rozpoznawaniem i zwalczaniem przestępstw popełnionych przy użyciu systemu informatycznego, systemu teleinformatycznego lub sieci teleinformatycznej oraz zapobieganiem tym przestępstwom, a także wykrywaniem i ściganiem sprawców tych przestępstw.
Proponowane brzmienie ust. 13 art 25 ustawy o Policji

Trzy ścieżki

Dla byłych policjantów – pozostających poza służbą dłużej niż 5 lat - resort spraw wewnętrznych przygotował trzy różne ścieżki postępowania kwalifikacyjnego. 

Pierwsza odnosi się do kandydatów, którzy złożyli podanie o przyjęcie do służby po upływie 5 lat od zwolnienia ze służby w Policji. W takiej sytuacji zakłada się, z uwagi na upływ czasu, iż obok rozwiązań przyjętych w ust. 13, względem takiego kandydata będzie przeprowadzany test sprawności fizycznej. 

Odrębnej procedurze podlegać będą byli policjanci, którzy posiadają stopień w korpusie co najmniej oficerów młodszych Policji. Jak czytamy, „z uwagi na nabyte kwalifikacje zawodowe, doświadczenie oraz kompetencje ta grupa byłych funkcjonariuszy również będzie podlegała skróconemu postępowaniu kwalifikacyjnemu (nowe brzmienie ust. 13 art. 25 ustawy o Policji – przyp. red.). Przy czym dla tych kandydatów, z uwagi na posiadane przymioty, nie będzie cenzusu czasowego związanego z pozostawaniem poza służbą.” Byli oficerowie nie będą też przechodzili testu sprawności fizycznej. Tak jak w pozostałych przypadkach, także wobec nich nie będzie przeprowadzane postępowanie sprawdzające, które jest określone w przepisach o ochronie informacji niejawnych pod warunkiem, że będą oni posiadali odpowiednie poświadczenie bezpieczeństwa.

Trzecia droga, dotyczy byłych funkcjonariuszy chcących przyjąć się do służby kontrterrorystycznej. Kandydaci będą zwolnieni z testu wiedzy, ale nie z testu sprawności fizycznej, badania psychologicznego w tym testu psychologicznego oraz ustalenia zdolności fizycznej i psychicznej do służby w Policji. Te etapy prowadzone będą „z uwzględnieniem wymagań do pełnienia tej służby dla kandydatów ubiegających się o przyjęcie na określone stanowiska do służby w CPKP „BOA” lub samodzielnym pododdziale kontrterrorystycznym Policji”. MSWiA planuje odstąpić jednak od szczególnego trybu przeprowadzania rozmowy kwalifikacyjnej, „pozostawiając w projektowanym ust. 14a przeprowadzenie rozmowy kwalifikacyjnej z uwzględnieniem motywacji do podjęcia służby w Policji oraz społecznej postawy wobec ludzi”.

Jak podkreśla MSWiA, wszyscy kandydaci chcący wrócić do służby w Policji, niezależnie od przyjętej procedury, będą musieli złożyć podanie o przyjęcie do służby, kwestionariusz osobowy, a także dokumenty stwierdzające wymagane wykształcenie i kwalifikacje zawodowe oraz zawierające dane o uprzednim zatrudnieniu. W toku postępowania ustalana ma być zdolność fizyczna i psychiczna do służby w Policji, a przyszli (byli )mundurowi będą sprawdzani w ewidencjach, rejestrach i kartotekach pod kątem prawdziwości danych zawartych w kwestionariuszu osobowym. W stosunku do kandydatów przeprowadzone zostanie też postępowania sprawdzającego dotyczące ochrony informacji niejawnych, poza osobami, które będą posiadać odpowiednie ważne poświadczenie bezpieczeństwa.

Ex-mundurowy, po pozytywnym przejściu kwalifikacji, zyskają pierwszeństwo w przyjęciu do służby. Dodatkowo, „policjant ponownie przyjęty do służby mianowany jest na stałe, pod warunkiem, iż przed zwolnieniem ze służby w Policji był mianowany w niej na stałe”. Przywróceni do służby mundurowi nie będą kierowani też ponownie na szkolenie zawodowe podstawowe, jeśli takowe ukończyli.

Ułatwienia dotyczyć mają też absolwentów szkół ponadpodstawowych kończących oddziały o profilu mundurowym. Zakładają one m.in. skrócenie postępowania kwalifikacyjnego poprzez przeniesienie jednego z etapów (test sprawności fizycznej) na poziom szkoły ponadpodstawowej. Podobnie jak w przypadku byłych mundurowych, także absolwenci klas mundurowych zyskają - po pozytywnym przejściu kwalifikacji - pierwszeństwo w przyjęciu do służby. Nowe regulacje mają pomóc też w tworzeniu w szkołach ponadpodstawowych oddziałów o profilu mundurowym, które w ramach swojej działalności „będą jednocześnie realizowały program mając na uwadze przygotowanie do podjęcia służby w Policji, rozwijanie umiejętności przydatnych w służbie oraz kształtowanie postaw patriotycznych i społecznych wśród uczniów”. 

Czy zmiany przygotowane przez MSWiA przyniosą oczekiwany skutek? Po pierwsze, trzeba poczekać na to jaki finalnie kształt przybierze ustawa, a ta nie została jeszcze nawet przyjęta przez rząd. Po drugie, efekt nie będzie z pewnością natychmiastowy. Po trzecie, patrząc na dane z lat poprzednich, nie ma trudno spodziewać się masowych powrotów, choć może się oczywiście okazać, że po wejsciu w życie zmian, byli mundurowi ochoczo ruszą do policyjnych komórek doboru. Kluczowe wydaje się jednak – oprócz uproszczenia samych procedur – to, czy oferta ponownej służby okaże się atrakcyjna, i to nie tylko biorąc pod uwagę względy finansowe