Sprawa, którą zajął się Rzecznik Praw Obywatelskich sięga końcówki marca zeszłego roku. Wtedy to RPO zwrócił uwagę na nierówne traktowanie w zakresie możliwości przenoszenia się funkcjonariuszy SW do innych służb mundurowych. „RPO zwraca uwagę, że ten problem był już przez niego podnoszony w wystąpieniu do MSWiA z 2007 r. Wystąpienie to dotyczyło stanu prawnego obowiązującego pod rządami uchylonej już ustawy z 26 kwietnia 1996 r. o SW, ale zawarte w nim tezy są nadal aktualne” – zauważał w zeszłym roku Rzecznik Praw Obywatelskich.

„Rzecznik zwraca uwagę, że wraz z wprowadzeniem nowych jednostek – Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej oraz uczelni Służby Więziennej (Szkoły Wyższej Wymiaru Sprawiedliwości) – rozszerzeniu uległy kompetencje SW w zakresie rozpoznawania, wykrywania przestępstw, zapobiegania im, czy utrwalania dowodów. Zadania te mogą być realizowane w formie czynności administracyjno–porządkowych i operacyjno–rozpoznawczych, a więc właściwych dla takich służb, jak Policja, Straż Graniczna, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, czy Służba Celno-Skarbowa. Oznacza to, że wiedza i kompetencje funkcjonariuszy SW mogą być z powodzeniem wykorzystywane w innych służbach mundurowych” – czytamy w piśmie RPO.

Początkowo w tej sprawie Rzecznik zwrócił się do ówczesnego ministra sprawiedliwości, który stwierdził, że w jego kompetencji „nie leży inicjowanie rozwiązań, które mają być zawarte w przepisach pragmatycznych służb podległych innemu zwierzchnictwu”. W związku ze zmianą władzy w Polsce, na początku lutego RPO ponownie wystąpił w tej sprawie. Tym razem do szefa Kancelarii Prezesa Rady Ministrów Jana Grabca, któremu przesłał całość korespondencji, „prosząc o rozważenie możliwości wprowadzenia w ustawach pragmatycznych poszczególnych służb mundurowych przepisów umożliwiających przenoszenie się funkcjonariuszom SW do innych służb mundurowych”.

Nie wszyscy na "tak"

Na pismo RPO, z ramienia Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji, odpisał wiceszef resortu Czesław Mroczek. „Uprzejmie informuję, stosownie do stanowisk otrzymanych z Komendy Głównej Policji oraz Komendy Głównej Straży Granicznej, że wymienione podmioty przychyliły się do propozycji wprowadzenia rozwiązań w przepisach pragmatycznych ww. formacji umożliwiających przenoszenie funkcjonariuszy Służby Więziennej do służby w Policji i Straży Granicznej” – napisał Czesław Mroczek.

Odnosząc się szerzej do przedmiotowego zagadnienia warto podkreślić, że każda z wymienionych formacji pełni bardzo ważną rolę w strukturach bezpieczeństwa państwa. Służba Więzienna - podobnie jak Policja i Straż Graniczna - została utworzona jako formacja umundurowana i uzbrojona, której funkcjonariusze na mocy przepisów ustawy z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej, mają prawo do stosowania lub wykorzystania środków przymusu bezpośredniego i broni palnej podczas wykonywania obowiązków służbowych.
fragment pisma wiceszefa MSWiA Czesława Mroczka do RPO

Jak zauważył wiceszef MSWiA, „nie bez znaczenia pozostaje również fakt, że zgodnie z art. 38a ustawy z dnia 9 kwietnia 2010 r. o Służbie Więziennej istnieje możliwość przenoszenia się na własną prośbę funkcjonariuszy m.in. Policji i Straży Granicznej do służby w Służbie Więziennej, jeżeli wykazują szczególne predyspozycje do jej pełnienia”. „W świetle przywołanej regulacji wydaje się, że podobne rozwiązanie mogłoby zostać przyjęte w ustawach pragmatycznych dotyczących Policji oraz Straży Granicznej” – wskazał.

„Mając powyższe na uwadze podjęcie prac legislacyjnych w kierunku wskazanym przez Pana Rzecznika należy uznać jako wniosek de lege ferenda. W ocenie Ministerstwa Spraw Wewnętrznych i Administracji zmiany legislacyjne w zakresie odpowiednio art. 25a i art. 56 ust. 4 ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji oraz art. 31a ustawy z dnia 12 października 1990 r. o Straży Granicznej, mogłyby zostać uwzględnione przy najbliższej, zakresowo zbieżnej nowelizacji wyżej wymienionych pragmatyk służbowych” – ocenił Mroczek.

W swoim piśmie do RPO zaznaczył jednak, że odmiennie przedstawia się ocena ewentualnych zmian pragmatyki służbowej w odniesieniu do Państwowej Straży Pożarnej. „Wymaga również podkreślenia, że zadania Służby Więziennej znacząco różnią się od zadań stawianych przed PSP, która jest formacją wyposażoną w specjalistyczny sprzęt, przeznaczoną do walki z pożarami, klęskami żywiołowymi i innymi miejscowymi zagrożeniami. Funkcjonariusz Służby Więziennej bez odpowiedniego przeszkolenia w PSP (tj. ukończenia odpowiedniej szkoły PSP lub szkolenia podstawowego) w zawodzie strażak, jak też przeszkolenia zawodowego przygotowującego do zajmowania stanowisk oficerskich w PSP nie może wykonywać zadań przewidzianych dla omawianej formacji” – dodał Czesław Mroczek.

Do wojska w ramach ustawy o obronie Ojczyzny

Do pisma RPO odniósł sie także wiceszef MON Paweł Bejda. „Pragnę poinformować, że problematykę poruszoną w przedmiotowym wystąpieniu reguluje ustawa z dnia 11 marca 2022 r. o obronie Ojczyzny. Zgodnie z brzmieniem art. 137 ust. 1 ustawy Funkcjonariusz Policji, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Więziennej, Straży Marszałkowskiej, Służby Celno-Skarbowej, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Wywiadu Wojskowego, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego może być na własną prośbę przeniesiony do dalszego pełnienia służby w ramach zawodowej służby wojskowej, jeżeli wykazuje predyspozycje do pełnienia tej służby” – wyjaśnił Bejda.

„Przeniesienie funkcjonariusza wymaga zgody Ministra Obrony Narodowej oraz ministra nadzorującego daną służbę, w trybie powołania do zawodowej służby wojskowej, z zachowaniem ciągłości służby. Okresy pełnienia służby we wskazanych służbach zalicza się do okresów służby wojskowej, od których są uzależnione uprawnienia przewidziane w ustawie. Minister Obrony Narodowej nadaje funkcjonariuszowi z dniem jego stawienia się do pełnienia zawodowej służby wojskowej, stopień wojskowy równorzędny z posiadanym stopniem w odpowiedniej służbie” – zaznaczył Paweł Bejda.

Jak dodał oprócz możliwości przeniesienia funkcjonariusza Służby Więziennej do dalszego pełnienia zawodowej służby wojskowej, przewidziano także możliwość „powołania do zawodowej służby wojskowej byłego funkcjonariusza Służby Więziennej, z nadaniem mu stopnia wojskowego równorzędnego ze stopniem jaki posiadał w Służbie Więziennej”. „W takim przypadku okres służby w Służbie Więziennej jest uwzględniany również przy ustalaniu należności pieniężnych przysługujących z tytułu pełnienia zawodowej służby wojskowej, jak np.: dodatek za długoletnią służbę wojskową, świadczenie za długoletnią służę wojskową, świadczenie motywacyjne” – wyjaśnił wiceszef MON.