Sejmowa Komisja Administracji i Spraw Wewnętrznych zarekomendowała w czwartek przyjęcie informacji ministra spraw wewnętrznych i administracji na temat działalności Policji, Biura Nadzoru Wewnętrznego i Służby Ochrony Państwa za 2021 rok. I jak poinformował, w imieniu szefa MSWiA, sekretarz stanu w tym resorcie, Maciej Wąsik, w całym ubiegłym roku organy policji zarejestrowały 11 074 wniosków o zastosowanie kontroli operacyjnej, czyli o prawie tysiąc więcej niż w roku poprzednim. Tylko 162 z nich nie uzyskały zgody, z czego na 155 nie zrobił tego prokurator, a na 7 - sąd okręgowy. Ogółem zarządzono więc 10 912 kontroli operacyjnych (7 489 w tzw. trybie zwykłym i 1920 w trybie dotyczącym przypadków niecierpiących zwłoki). Większość z nich dotyczyła przestępczości przeciwko porządkowi publicznemu (7 676; np. wzięcie zakładnika, udział w zorganizowanej grupie przestępczej, wyrób i handel bronią bez zezwolenia), przeciwko mieniu (1 322; np. rozbój, kradzież, wymuszenie rozboju, oszustwo) i przestępczości narkotykowej (1 269). Kontrolę taką zarządzono w 1,29 proc. przestępstw stwierdzonych przez policję w 2021 roku. Ale tylko w 1 672 przypadkach uzyskano dowody do procesu karnego.

Posłowie zebrali się jednak by usłyszeć dane dotyczące nie tylko Policji, ale również Biura Nadzoru Wewnętrznego oraz Służby Ochrony Państwa. Ale, jak się okazało, te nie skorzystały z nadanych im uprawnień w tym zakresie. Nie tylko w 2021 roku, ale również w latach poprzednich.

Wąsik nie zdradził jednak - na pytanie - danych dotyczących Straży Granicznej, gdyż - jak podkreślił - nie ma obowiązku sprawozdawczego w przypadku tej formacji, co wynika z funkcjonujących przepisów. Te podała jednak uczestnicząca w spotkaniu komisji prokurator Beata Marczak (przedstawiająca informację w imieniu prokuratora generalnego). I, jak podała, w 2021 roku Straż Graniczna skierowała wnioski o kontrolę operacyjną wobec 291 osób (jeden został odrzucony). Co ważne jednak, MSWiA i prokuratura odmiennie gromadzą dane. Resort podaje w związku z tym liczbę skierowanych wniosków, a prokuratura liczbę osób, wobec których wystawiono takie wnioski. Sytuacja ta, czyli odmiennie naliczenie, ma się jednak zmienić, ale dopiero od początku 2023 roku.

Z informacji przedstawionej przez zastępcę prokuratora generalnego prok. Beatę Marczak wynika, że w 2021 roku wszystkie uprawnione organy skierowały łącznie wobec 7071 osób wnioski o zarządzenie kontroli procesowej i operacyjnej. Sąd zarządził kontrolę i utrwalanie rozmów bądź kontrolę operacyjną wobec 6922 osób, zaś odmówił zarządzenia kontroli i utrwalania rozmów lub kontroli operacyjnej wobec 23 osób. Wnioski o kontrolę operacyjną nie uzyskały zgody prokuratora wobec 126 osób. Marczak podkreśliła, że prokuratorzy w treści wniosku nigdy nie dostają informacji o tym, jakie konkretnie oprogramowanie, przyrząd, czy metoda będą użyte do przeprowadzenia kontroli. Jak zaznaczyła jest to objęte tajemnicą państwową.

Obecnie 9 służb posiada uprawnienia do wystąpienia z wnioskiem o zarządzenie kontroli operacyjnej. Są to: Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Centralne Biuro Antykorupcyjne, Inspektor Nadzoru Wewnętrznego, Krajowa Administracja Skarbowa, Policja, Służba Kontrwywiadu Wojskowego, Służba Ochrony Państwa, Straż Graniczna i Żandarmeria Wojskowa. Ta lista niedługo się jednak wydłuży. Dołączy do niej bowiem Inspektorat Wewnętrzny Służby Wewnętrznej, który "wystartować" powinien już w grudniu 2022 roku.

Parlamentarzyści pod kontrolą?

Wiceszef MSWiA Maciej Wąsik podczas posiedzenia komisji był pytany przez posłów opozycji m.in. o liczbę kontroli operacyjnych w ostatnich czterech latach, które były prowadzone względem parlamentarzystów. Posłowie chcieli także informacji o liczbie kontroli z użyciem oprogramowania Pegasus. Odpowiadając na te pytania Wąsik podkreślił, że informacja o tym, wobec kogo stosuje się kontrolę operacyjną, jest informacją niejawną. "Nie można w żaden sposób udostępniać takich informacji" - powiedział. Odnosząc się do kwestii Pegasusa zaznaczył, że "formy i metody pracy operacyjnej są ściśle tajne". "Jeżeli znacie panowie posłowie jakiś przypadek, że została zastosowana kontrola operacyjna bez zgody sądu, bez stosownych pozwoleń, to bardzo proszę szybciutko do prokuratury, i wniosek, i zawiadomienie, i będziemy ścigać. I pierwszy będę ścigał taki przypadek" - powiedział Wąsik.

Dodał, że kontrola operacyjna stosowana przez polskie służby "stosowana jest w celu ścigania przestępstw zgodnie z obowiązującym polskim prawem za zgodą prokuratora, za zgodą sądu i prowadzona jest legalnie". Wąsik podkreślił, że wszystkie informacje, które znalazły się we wnioskach przeprowadzenie kontroli operacyjnej są objęte klauzulą niejawności. "Prokurator w całym roku na 11 tys. wniosków 155 razy uznał, że wniosek jest nieuprawniony, 7 razy taką decyzję podjął sąd. Czy to dużo, czy to mało - oceńcie to sobie państwo sami" - mówił wiceszef MSWiA.

Wcześniej podczas przedstawiania informacji ministra SWiA Wąsik wyjaśniał, że kontrola operacyjna jest szczególną formą uprawnienia przysługującego służbom i może być zarządzona wyłącznie przy wykonywaniu czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych przez służby w celu zapobieżenia, wykrycia i ustalenia sprawców, a także uzyskania i utrwalenia dowodów ściganych z oskarżenia publicznego, umyślnych przestępstw w celu ujawnienia mienia zagrożonego przepadkiem w związku z określonymi rodzajami przestępstw w przypadku policji. "Kontrola operacyjna ma charakter subsydiarny, ostateczny - gdy inne środki okazały się lub będą nieskuteczne" - mówił. Dodał, że na każdą kontrolę musi zgodę wyrazić prokurator, a później sąd. W przypadkach niecierpiących zwłoki organy te wydają zgodę następczą.