Zgodnie z zaproponowanymi przez posłów PiS zapisami, kara za udział w działalności obcego wywiadu przeciwko Polsce z obecnego wymiaru od roku maksymalnie do 10 lat więzienia będzie wynosiła minimum pięć lat - bez górnej granicy. W przypadku działania w obcym wywiadzie i przekazywania mu wiadomości z obecnych od trzech do 10 lat więzienia sąd będzie orzekał kary od ośmiu lat więzienia, albo karę dożywotniego pozbawienia wolności. Dla organizatorów działalności obcego wywiadu kara wzrośnie z minimalnych pięciu lat lub 25 lat pozbawienia wolności do nie mniej niż 10 lat, albo dożywocia.

Według wnioskodawców podwyższenie sankcji ma mieć głównie prewencyjny wymiar. "Szpiedzy »zawodowi« najczęściej analizują zagrożenia karne w prawodawstwach poszczególnych państw podejmując decyzje o podjęciu ryzyka prowadzenia swojej działalności na ich terytorium" - zaznaczono w uzasadnieniu. Karane mają być również inne formy działalności szpiegowskiej, a funkcjonariusze publiczni oraz wojskowi biorący udział w działalności obcego wywiadu mają podlegać wyższej karze - jak za przekazywanie mu informacji - włącznie z dożywociem.

Kto, biorąc udział w działalności obcego wywiadu, prowadzi dezinformację, polegającą na rozpowszechnianiu nieprawdziwych lub wprowadzających w błąd informacji, mając na celu wywołanie poważnych zakłóceń w ustroju lub gospodarce Rzeczypospolitej Polskiej, innego państwa lub organizacji międzynarodowej lub skłonienie organu władzy publicznej Rzeczypospolitej Polskiej lub innego państwa albo organu organizacji międzynarodowej do podjęcia lub zaniechania przez nie określonych czynności, podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8.
Fragment projektu nowelizacji ustawy Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

Odpowiedzialność groziłaby - zgodnie z projektem - również za dezinformację. Byłaby to kara więzienia na czas nie krótszy niż 8 lat. Za sabotaż, dywersję lub działania o charakterze terrorystycznym w ramach obcego wywiadu kara byłaby nie krótsza od 10 lat więzienia albo dożywocie. Parlamentarzyści PiS chcą również karą od 6 miesięcy do 8 lat więzienia objąć inne czyny niż udział w obcym wywiadzie na terytorium Polski. Zagrożony karą od 3 miesięcy do 5 lat więzienia byłoby też przekazujący nieumyślne wiadomość, której ujawnienie lub wykorzystanie może wyrządzić szkodę Rzeczypospolitej Polskiej. Posłowie chcą, by kara dotyczyła kogoś przekazującego takie informacje "osobie lub innemu podmiotowi, co do którego na podstawie towarzyszących okoliczności powinien i może przypuszczać, że bierze on udział w działalności obcego wywiadu"

Dodatkowa penalizacja objęłaby również zgłaszających gotowość działania na rzecz obcego wywiadu, lub gromadzących, przechowujących, lub wchodzących do systemu informatycznego dla udzielenia wiadomości obcemu wywiadowi - od 6 miesięcy do 8 lat. Za samo przygotowanie do udziału w obcym wywiadzie groziłaby kara od 6 miesięcy do 8 lat więzienia.

Za wszystkie te przestępstwa sąd orzekałby też pozbawienie praw publicznych. Przestępstwo szpiegostwa potwierdzone prawomocnym wyrokiem sądu powodowałoby też utratę praw emerytalnych przez funkcjonariuszy służb specjalnych i mundurowych albo uprawnień przez emerytów i rencistów tych służb.

Głównym celem projektu jest dostosowanie zapisów o szpiegostwie w Kodeksie karnym do zmieniającej się sytuacji geopolitycznej, postępu technologicznego i ciągłych modyfikacji sposobu działania sprawców takich czynów - zapisali posłowie w uzasadnieniu. "Nie bez znaczenia jest również aktualne wysokie zagrożenie nowymi otwartymi konfliktami zbrojnymi oraz agresywnymi działaniami niemilitarnymi, co nasila podejmowanie przez obcy wywiad i nie tylko, działań o charakterze szpiegowskim" - wskazali twórcy zmian. "Nowelizacja, zwłaszcza w zakresie nieumyślnej postaci szpiegostwa oraz penalizacji przygotowania usprawni zwalczanie przestępstwa szpiegostwa, co będzie miało pozytywny wpływ na bezpieczeństwo i interesy RP" - czytamy w uzasadnieniu.

Należy wskazać, że obecnie w państwach Europy toczą się debaty dotyczące nowych przepisów w zakresie ścigania sprawców przestępstw o charakterze szpiegowskim. Jest to związane ze zmieniającą się sytuacją bezpieczeństwa w regionie, ale również wynika ze zmian, jakie zachodzą w sposobie działania obcych wywiadów przeciwko krajom Zachodu. Również instytucje RP odpowiedzialne za bezpieczeństwo Polski wskazują na potrzebę dostosowania przepisów do realiów i zagrożeń identyfikowanych obecnie.
Fragment uzasadnienia nowelizacji ustawy – Kodeks karny oraz niektórych innych ustaw

Projekt zawiera też proponowane zmiany innych przepisów, m.in. dopuszcza możliwość prowadzenia w Polsce działalności niewymierzonej w nasze interesy przez służby sojusznicze - za zgodą szefów Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego lub Służby Kontrwywiadu Wojskowego. Nowe przepisy miałyby też rozszerzyć w ustawie antyterrorystycznej uprawnienia ABW dla rozpoznawania, zapobiegania, zwalczania i wykrywania przestępstwa szpiegostwa.

Ograniczeniom miałyby podlegać też fotografowania i filmowanie bez zezwolenia obiektów szczególnie ważnych dla bezpieczeństwa lub obronności państwa i znajdujących się w tych obiektach osób, lub rzeczy. Takie obiekty oznaczone byłyby znakiem zakazu fotografowania. Nieprzestrzeganie zakazu byłoby wykroczeniem.

Zmiany miałyby wejść w życie 14 dni od ogłoszenia, oprócz części szczegółowych przepisów, które byłyby ważne od 1 października 2023 r.

Niejedyny pomysł

Warto przypomnieć, żę nad przepisami dotyczącymi zaostrzenia kar za szpiegostwo pracowało także Ministerstwo Sprawiedliwości, które wczesną wiosną 2022 r. prezentowało założenia projektu dotyczącego sankcji za działalność wywiadowczą. Pod koniec października wiceminister sprawiedliwość Marcin Warchoł informował, że przepisy w sprawie zaostrzenia kar za szpiegostwo są już gotowe, a decyzja dotycząca dalszych prac nad nimi należy teraz do marszałka Sejmu.

W propozycjach MS wskazano, że obecnie kara za udział w działalności obcego wywiadu wynosi od roku do 10 lat więzienia. Po wejściu w życie nowych przepisów będzie to od 5 do 25 lat więzienia. Za szpiegostwo polegające na udzielaniu wiadomości grozi dziś od 3 lat więzienia, po zmianach - od 8 lat więzienia albo nawet dożywocie. Za kierowanie i organizowanie działalności obcego wywiadu na terenie Polski będzie grozić kara od 10 lat więzienia oraz dożywocie. Obecnie - od 5 lat lub 25 lat więzienia. Jak podkreślono, zagrożenie karą za szpiegostwo będzie mieć charakter prewencyjny. Służby wywiadowcze analizują zagrożenia karne w systemie prawnym poszczególnych państw i na tej podstawie podejmują decyzje o podjęciu ryzyka. Dlatego uzasadnione jest ustanowienie zagrożeń karnych na bardzo wysokim pułapie - argumentowało MS.