MSWiA w ramach projektu ustawy o ochronie ludności nie mogło nie pochylić się nad tematem schronów. Przez lata, to właśnie ta kwestia była namacalnym dowodem na to, że ochrona ludności i obrona cywilna przeżywa w Polsce postępującą zapaść. Problemem nadal jest brak rozwiązań prawnych w zakresie standardów i warunków technicznych dla budowli ochronnych, brak środków finansowych na ich utrzymanie, remonty i konserwacje, ale też nieistniejące kryteria dotyczące budowania nowych obiektów.

Z przeprowadzonej przez Państwową Straż Pożarną wynika, że schronienie w budowlach ochronnych - obejmujących schrony i ukrycia - w 2022 r. jest zapewnione jedynie dla 3,78 proc. mieszkańców. To jednak nie oddaje jeszcze dramatyzmu sytuacji, bo i tak wiele z tych obiektów nie nadaje się do dalszej eksploatacji i jest – jak przyznaje samo MSWiA - „w tragicznym stanie”. Co więcej, na terenie kraju występuje bardzo duże zróżnicowanie co do ich „gęstości występowania”. Resort spraw wewnętrznych i administracji mówi więc wprost, że „istnieje jednak pilna potrzeba odtworzenia takich miejsc schronienia dla pacjentów i personelu”. 

MSWiA – w ramach ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej – przewiduje dwa typu obiektów zbiorowej ochrony. Pierwszy to budowle ochronne, a więc schrony (budowle ochronne o konstrukcji zamkniętej i hermetycznej, wyposażone w urządzenia filtrowentylacyjne, stosowane przy budowie przydomowych schronów, jako materiały lub technologie o przeznaczeniu na rynek cywilny, lub pochłaniacze regeneracyjne) i ukrycia (budowle ochronne o konstrukcji niehermetycznej). Drugi to miejsca doraźnego schronienia, czyli obiekty budowlane przystosowane do tymczasowego ukrycia ludzi oraz ukrycia doraźne wolnostojące).

Jak czytamy, „budowle ochronne i miejsca doraźnego schronienia powinny spełniać wymagania określone w przepisach budowlanych, a ponadto wymagania techniczne i lokalizacyjne (w szczególności posiadać odpowiednią wytrzymałość, środki przeciwpożarowe, wentylację, wyjścia ewakuacyjne, zaopatrzenie w energię i wodę, odprowadzanie ścieków i rozwiązania służące przetrwaniu osób znajdujących się w budowli ochronnej oraz spełniać Polskie Normy) oraz być zaprojektowane jako obiekty podwójnej funkcji, w sposób umożliwiający ich wykorzystanie zgodnie z potrzebami właścicieli lub zarządców”. Resort przewiduje, że – jako budowle ochronne – wykorzystywany może być m.in. „podziemny system transportu szynowego”, czyli metro, podziemne tramwaje i kolej podziemna.

Za zaplanowanie liczby i pojemności obiektów zbiorowej ochrony odpowiadać mają organy ochrony ludności, na obszarze swojej właściwości. 

Pojemność obiektów zbiorowej ochrony planuje się w taki sposób, aby zapewnić schronienie: 1) w budowlach ochronnych dla co najmniej 25%, a we wszystkich obiektach zbiorowej ochrony dla co najmniej 50%, przewidywanej liczby ludności przebywającej w sytuacji zagrożenia na obszarze planowania w granicach administracyjnych miast; 2) w budowlach ochronnych dla co najmniej 15%, a we wszystkich obiektach zbiorowej ochrony dla co najmniej 25%, przewidywanej liczby ludności przebywającej na obszarze w sytuacji zagrożenia na obszarze planowania poza granicami administracyjnymi miast.
Art. 69, ust. 2 projektu ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej

Ewidencję obiektów zbiorowej ochrony prowadzić ma Komendant Główny Państwowej Straży Pożarnej. Znajdować się w niej będą dane o istniejących schronach i ukryciach, planowanych miejscach organizacji ukryć doraźnych, obiektach potencjalnie przydatnych do przystosowania na ukrycia doraźne oraz obiektach osłonowych, a także podział na obiekty publiczne i niepubliczne. 

Jak czytamy w projekcie, „w przypadku wprowadzenia jednego ze stanów nadzwyczajnych lub przewidywanego wystąpienia zagrożenia, ludność zostanie niezwłocznie poinformowana o umiejscowieniu obiektów zbiorowej ochrony oraz o sposobie dotarcia do nich i korzystania z nich”.

Pieniądze potrzebne od zaraz

Skąd wziąć pieniądze na budowę całego systemu? Jak czytamy „organy ochrony ludności będą mogły przekazywać właścicielom lub zarządcom budowli środki finansowe (które mogą dotyczyć do 80% kosztów) na:

• budowę budowli ochronnych, zaliczonych do obiektów zbiorowej ochrony na podstawie porozumienia lub decyzji właściwego organu ochrony ludności;
• przebudowę budowli w celu spełniania wymogów budowli ochronnej;
• dostosowanie obiektów do spełniania wymagań technicznych;
• organizowanie miejsc doraźnego schronienia; 
• remont i utrzymanie obiektów zbiorowej ochrony;
• przygotowanie budowli ochronnych do użycia."

Generalnie rzecz ujmując, MSWiA przewiduje środki na „dofinansowanie budowy, modernizacji lub remontów i utrzymania budowli ochronnych oraz budowania odporności infrastruktury, przeznaczonych na potrzeby ochrony ludności, w tym zapewnienia ciągłości dostaw wody, energii z możliwością jej wytwarzania w systemie rozproszonym. Ponadto tworzenie warunków do czasowego zakwaterowania”. Wszystkie te działania mają być realizowane „przez jednostki sektora finansów publicznych, w tym jednostki samorządu terytorialnego”.

Przewiduje się realizację zadań związanych z budową w placówkach opieki zdrowotnej, dla których organem założycielskim jest MSWiA i MON (w tym w Państwowym Instytucie Medycznym MSWiA i Wojskowym Instytucie Medycznym-PIB), podziemnej infrastruktury medyczno - technicznej zapewniającej w czasie wojennym leczenie chirurgiczne, funkcjonalność intensywnej terapii oraz oddział łóżkowy, ze zdolnościami zapewnienia bezpieczeństwa pacjentów i personelu w warunkach skażeń.
Fragment uzasadnienia projektu ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej

Łącznie na ten cel – do 2034 roku – przewidziano blisko 50 mld złotych.

Przed organami państwa spore wyzwanie. Trudno bowiem inaczej patrzeć na konieczność stworzenia sytemu budowli ochronnych niemal od zera. Resort rzecz jasna zakłada przystosowanie i zaliczenie części istniejących już dziś obiektów do wykazu, ale miejmy nadzieję, że tym razem za inwentaryzacją pójdą konkretne działania związane z ich przystosowaniem i bieżącym utrzymaniem. Nie będzie to możliwe bez pieniędzy i świadomości zarządców obiektów. Pozostaje liczyć, że ani jednego, ani drugiego nie zabraknie.