W poniedziałek odbyło się nadzwyczajne posiedzenie Rady Ministrów w związku z sytuacją powodziową w południowo-zachodniej części kraju. Rząd zdecydował się na wprowadzenie stanu klęski żywiołowej na 30 dni na obszarze części województwa dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego. „Zwołałem to posiedzenie, aby jak najszybciej przyjąć rozporządzenie o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej. Szczegółową listę powiatów, jednej gminy przedstawimy na spotkaniu sztabu we Wrocławiu, gdzie rozpoczniemy posiedzenie sztabu kryzysowego” - mówił po spotkaniu rządu premier Donald Tusk.

„Będziemy reagować w trybie obiegowym, bo to zawsze wymaga decyzji całego rządu, jakby jakaś kolejna gmina lub powiat będą wymagały tego typu specjalnego rozstrzygnięcia. Będziemy na bieżąco informować jakie powiaty, czy gminy trafiają na listę, która obejmuje tereny objęte stanem klęski żywiołowej” – podkreślił premier.

Poinformował również, że zwrócił się Ministra Finansów w kwestii zapewnienia rezerwy na potrzeby miejsc i ludzi ogarniętych powodzią. „W tej chwili jest to miliard złotych. Minister Finansów zapewnił mnie zgodnie z naszym oczekiwaniem, że środków na pomoc bezpośrednią i tą długofalową nie zabraknie” - powiedział.

Jak dodał, po decyzjach rządu, od dzisiaj każdy dotknięty powodzią, a także z innymi klęskami będzie mógł w bardzo prosty sposób zgłosić się o pomoc do władz gminy, tam gdzie mieszka i poniósł straty. „8 tys. z tytułu pomocy społecznej i 2 tys. z zasiłku powodziowego. Łącznie 10 tys. zł.” – podał premier. Dodał przy tym, że poszkodowanym przysługiwać będzie pomoc do 100 tysięcy złotych na remont mieszkania i do 200 tysięcy złotych na odbudowę budynków mieszkalnych.

Historyczny debiut

Warto przypomnieć, że odkąd w 1997 roku w życie weszła obecna Konstytucja, jeszcze nigdy nie skorzystano z możliwości wprowadzenia stanu klęski żywiołowej. Nie zrobiono tego w czasie tzw. powodzi tysiąclecia w 1997 roku, ponieważ przepisów przewidujących stan klęski żywiołowej jeszcze nie było. Z tego rozwiązania nie skorzystano także w 2010 roku podczas majowych powodzi, ani w 2020 roku, gdy Polska i cały świat rozpoczęły walkę z pandemią Covid-19.

W poniedziałek rano do wykazu prac legislacyjnych i programowych Rady Ministrów wpisano projekt rozporządzenia w sprawie wprowadzenia stanu klęski żywiołowej na obszarze części województw dolnośląskiego, opolskiego oraz śląskiego. Jak czytamy, rozporządzenie konieczne jest, aby jak najszybciej zapobiec potencjalnym skutkom tej katastrofy naturalnej.

Stwierdzono zagrożenie dla życia i zdrowia dużej liczby osób (w tym odnotowano ofiary śmiertelne), występowanie uszkodzeń i zniszczeń w mieniu w wielkich rozmiarach, wystąpienie utrudnień bytowych dla mieszkańców objętych skutkami zagrożenia, a także zagrożenie dla środowiska naturalnego. Wystąpiły problemy związane z ewakuacją ludności, zapewnieniem dostępu do energii elektrycznej, wody pitnej oraz żywności, a także dostępem do podstawowych potrzeb bytowych. Niezbędne stało się zastosowanie nadzwyczajnych środków.
Fragment istota rozwiązań planowanych w projekcie rozporządzenia

Autorzy wskazali, że wprowadzenie stanu klęski żywiołowej pozwoli na sprawniejsze prowadzenie działań właściwym służbom. „Pozwoli także usprawnić przemieszczanie się środków transportowych niezbędnych dla prowadzenia działań ratowniczych, a także na sprawniejsze współdziałanie służb i organów państwa” - podkreślono.

Jak podano, stan klęski żywiołowej zostanie wprowadzony na obszarze wybranych powiatów, miast na prawach powiatów i gminy na terenie województwa dolnośląskiego, opolskiego i śląskiego – na podstawie rekomendacji wojewodów po posiedzeniach odpowiednich wojewódzkich zespołów zarządzania kryzysowego.

„W czasie obowiązywania stanu klęski żywiołowej będą obowiązywały następujące – wyłącznie niezbędne – rodzaje ograniczeń wolności i praw człowieka i obywatela: obowiązek opróżnienia lub zabezpieczenia lokali mieszkalnych bądź innych pomieszczeń; nakaz ewakuacji w ustalonym czasie z określonych miejsc, obszarów i obiektów; nakaz lub zakaz przebywania w określonych miejscach i obiektach oraz na określonych obszarach; nakaz lub zakaz określonego sposobu przemieszczania się” – dodano w istocie rozwiązań planowanych w projekcie rozporządzenia.

Czym jest stan klęski żywiołowej?

Stan klęski żywiołowej to jeden z trzech stanów nadzwyczajnych, które przewiduje polska Konstytucja – obok stanu wojennego i stanu wyjątkowego. Stan ten – według ustawy - może być wprowadzony dla zapobieżenia skutkom katastrof naturalnych lub awarii technicznych noszących znamiona klęski żywiołowej oraz w celu ich usunięcia.

Podstawę do jego wprowadzenia daje art. 232 Konstytucji RP, a szczegółowe regulacje zawarto w ustawie o stanie klęski żywiołowej z 18 kwietnia 2002 r. Samo ogłoszenie następuje w drodze rozporządzenia Rada Ministrów.

Formalnie w decyzji o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej nie bierze udziału Prezydent RP (w przeciwieństwie do pozostałych stanów nadzwyczajnych, gdzie to on wydaje rozporządzenia wprowadzające – przyp. red.) ani parlament. Prezydentowi, posłom i senatorom oraz innym niż Rada Ministrów organom pozostają jedynie instrumenty polityczne, by wymusić lub odradzać rządowi wprowadzenie stanu klęski żywiołowej.

W rozporządzeniu o wprowadzeniu stanu klęski żywiołowej Rada Ministrów musi określić przyczynę, datę wprowadzenia, obszar nim objęty i czas trwania oraz rodzaje ograniczeń praw i wolności. Zgodnie z przepisami czas trwania stanu klęski żywiołowej nie może być dłuższy niż 30 dni. Rząd może więc zarządzić go na krótszy okres, ale już jego przedłużenie wymaga zgody Sejmu.

Wprowadzenie stanu klęski żywiołowej wiąże się również z pewnymi ograniczeniami wolności i praw. Stosuje się je do osób zamieszkałych lub czasowo przebywających na obszarze, na którym został wprowadzony stan klęski żywiołowej. Przepisy dotyczą także firm i przedsiębiorców, którzy posiadają siedzibę lub prowadzą działalność w miejscach, w których stan klęski żywiołowej został wprowadzony.

Zgodnie z ustawą ograniczenia mogą polegać m.in. na zawieszeniu działalności określonych przedsiębiorców, zobligowaniu pracodawców do oddelegowania pracowników do działań zapobiegających skutkom klęski żywiołowej lub do prac zmierzających do ich usunięcia, zakazie okresowego podwyższania cen na towary lub usługi określonego rodzaju czy zakazie organizowania lub przeprowadzania imprez masowych jak i nakazie lub zakazie określonego sposobu przemieszczania się.

Dodatkowo – zgodnie z ustawą – jeżeli siły i środki, którymi dysponuje wójt (burmistrz, prezydent miasta) są niewystarczające, władze mogą wprowadzić obowiązek świadczeń osobistych i rzeczowych. Mogą one polegać m.in. na czynnym udziale w działaniu ratowniczym lub wykonywaniu innych zadań wyznaczonych przez kierującego akcją ratowniczą, oddaniu do używania posiadanych nieruchomości lub rzeczy ruchomych, przyjęciu na przechowanie i pilnowaniu mienia osób poszkodowanych lub ewakuowanych oraz zabezpieczeniu własnych źródeł wody pitnej i środków spożywczych.