Jak podaje "Deutsche Welle" w roku 2021 przez Polskę, z Białorusi, do Niemiec miało się dostać 11 000 migrantów. Z raportu Niemieckiego Federalnego Urzędu ds. Migracji i Uchodźców (BAMF) wynika, że wzrosła liczba aplikujących o azyl osób, które dostały się na terytorium Republiki Federalnej Niemiec. W zeszłym roku było to 190 800 wniosków azylowych, czyli więcej niż w roku 2018, 2019 i 2020. Poprzednie lata uznawano za spokojniejsze z uwagi na zahamowanie podróży z powodu pandemii COVID-19.

Kto migruje do Niemiec? Oficjalne zgłoszenia dotyczą głównie Syryjczyków oraz Afgańczyków (przy czym osoby pracujące dla niemieckiego kontyngentu pod Hindukuszem, obrońcy praw człowieka, aktywiści którzy uzyskali akceptację niemieckich instytucji nie są wliczani do puli azylów BAMF). Kolejną grupą podawaną we wnioskach azylowych są: Macedonia Północna i Kosowo. Mowa o oficjalnej narodowości, ponieważ ostatnie lata pokazały, że migranci potrafią się podszywać pod syryjskich uchodźców wojennych pochodząc nie tylko z innego kraju, ale i będąc ekonomicznymi migrantami. Na deportację w Niemczech czeka 280 tys. migrantów bez prawa pobytu w tym kraju. Poza szlakiem przerzutowym przez granicę litewską i polską – główną trasą migracji są szlaki śródziemne i bałkańskie. W Polsce oczywistym faktem jest, iż migracje "na pierwszej linii" zatrzymuje Straż Graniczna. Nawet operacja polskich Wojsk Obrony Terytorialnej "Silne Wsparcie" jest formalnie operacją pomocy Straży Granicznej. W Niemczech to jednak już nie jest tak oczywiste, ponieważ nie ma tam straży granicznej.

SG w Polsce. A w Niemczech kto?

W Polsce kompetencyjny podział służb mundurowych rozgranicza wyraźnie zadania Straży Granicznej i Policji. Polska Straż Graniczna – zgodnie z literą ustawy z 12 października 1990 roku - chroni granicy państwowej na lądzie i morzu; organizuje i dokonuje kontroli ruchu granicznego; zapobiega i przeciwdziała nielegalnej migracji poprzez: kontrolę przestrzegania przepisów dotyczących wjazdu cudzoziemców na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej i pobytu na tym terytorium, rozpoznawanie i analizowanie zagrożeń migracyjnych, zwalczanie zagrożeń migracyjnych, w tym przestępczości związanej z nielegalną migracją, wydaje zezwolenia na przekraczanie granicy państwowej, w tym wiz; rozpoznaje, zapobiega i wykrywa przestępstwa i wykroczenia w zakresie właściwości SG (dotyczących przekraczania granicy państwa). Analogiczne zadania w Republice Federalnej Niemiec ma... policja. Ponieważ w Niemczech jest kilka policji (a dokładnie kilkanaście policji) warto zapoznać się ze strukturą tych służb.

Kilkanaście niemieckich policji

W Republice Federalnej Niemiec odpowiedzialność za utrzymanie bezpieczeństwa i porządku publicznego jest podzielona między 16 krajów związkowych (Landów). Landy mają własną policję krajową i każda z nich jest zorganizowana w inny sposób, ponieważ, zgodnie z konstytucją Niemiec, jej kompetencje podlegają ustawodawstwu właśnie krajów związkowych.

Na szczeblu federalnym działają jedynie Bundespolizei (BPOL) i Federalny Urząd Kryminalny (Bundeskriminalamt, BKA). Ponadto bezpieczeństwem zajmują się dwie inne agencje federalne – Federalna Służba Wywiadowcza (Bundesnachrichtendienst, BND) i Federalny Urząd Ochrony Konstytucji (Bundesamt für Verfassungsschutz, BfV). Niemcy powołały także Centrum Antyterrorystyczne (Gemeinsames Terrorismusabwehrzentrum, GTAZ) oraz Centrum Zwalczania Ekstremizmu i Terroryzmu (Gemeinsames Extremismus und Terrorismusabwehrzentrum, GETZ). Dysponują także jednostką kontrterrorystyczną GSG9. Od 2011 roku cyberbezpieczeństwem zajmuje się Centrum Cyberobrony (Nationales Cyber-Abwehrzentrum, NCAZ).

Co ciekawe, kompetencje straży granicznej należą właśnie do BPOL. Policja Federalna zajmuje się ochroną granic państwa (w tym lotnisk oraz linii brzegowych). Dysponuje dyrekcjami regionalnymi i specjalnymi oddziałami. Policja federalna (Bundespolizei lub BPOL) podlega Ministerstwu Spraw Wewnętrznych i wykonuje zadania w oparciu o ustawę o policji federalnej oraz inne przepisy. BPOL współpracuje ze służbami policyjnymi krajów związkowych, innymi organami bezpieczeństwa RFN i krajów związkowych oraz zagranicznymi instytucjami. Główne jej funkcje to: zapewnienie bezpieczeństwa granic, w tym odpraw granicznych, ochrony granic i straży przybrzeżnej (Grenzpolizei); ochrony budynków federalnych i ambasad zagranicznych w stolicy Berlina i dawnej stolicy Bonn oraz dwóch najwyższych sądów niemieckich: Federalnego Trybunału Konstytucyjnego i Federalnego Sądu Najwyższego w Karlsruhe; zapewnienie sił reagowania rządu federalnego na zdarzenia związane z bezpieczeństwem wewnętrznym; zapewnienie bezpieczeństwa na niemieckich kolejach (Bahnpolizei); zapewnienie sił kontrterrorystycznych (GSG9); ochrona lotnicza na 13 niemieckich lotniskach oraz w samolotach (Luftsicherheit); wsparcie policji krajowej (gdy poproszą o to władze landu); prowadzenie dochodzeń karnych w swojej jurysdykcji (inne są kierowane do policji krajowej lub do BKA).

Komenda Główna Policji Federalnej w Poczdamie podlega bezpośrednio Ministerstwu Spraw Wewnętrznych. Akademia BPOL znajduje się w Lubece. Pod kierownictwem komendy policji federalnej w całym kraju utworzono łącznie 11 dyrekcji BPOL. 9 regionalnych dyrekcji to: regionalna dyrekcja policji federalnej Bad Bramstedt, w tym federalny departament policji ds. bezpieczeństwa morskiego; regionalna dyrekcja policji federalnej w Hanowerze, Sankt Augustin, Koblencji, Stuttgarcie, Monachium, regionalna dyrekcja policji federalnej – Pirna, – Berlin, regionalna dyrekcja policji federalnej lotniska we Frankfurcie.

Istnieją także dwie dyrekcje z zadaniami pozaregionalnymi:

• Federalna Dyrekcja Policji Sił Specjalnych w Berlinie,
• Federalna Dyrekcja Policji ds. Koordynacji Sił Wspierania Porządku Publicznego w Fuldatal.

Policja Federalna zatrudnia 40 tys. pracowników (w tym 35 tys. funkcjonariuszy). Łącznie wszystkich policjantów w Republice Federalnej Niemiec jest ponad 270 tys. Co ciekawe, w polskiej policji służy (stan na styczeń 2022 r.) 100 557 policjantów a w polskiej Straży Granicznej – ponad 17 tys. (stan na rok 2021). Przy czym pamiętajmy, że populacja Polski to ponad 38 mln ludzi, Niemiec – ponad 79 mln.

Z kolei, do obowiązków Federalnego Urzędu Kryminalnego (BKA) należą: budowanie relacji sił policyjnych obu szczebli – federalnego i krajowego – z zagranicznymi odpowiednikami oraz wymiarami sprawiedliwości; pomoc federalnym i krajowym siłom policyjnym w zapobieganiu i ściganiu przestępstw o charakterze międzyregionalnym oraz międzynarodowym; policyjne zadania w związku ze sprawami karnymi; ochrona przedstawicieli państwa; ochrona świadków, ich rodzin oraz współpracowników.

Od 2005 r. BKA został zreorganizowany w dziewięć wydziałów: Koordynacji Międzynarodowej, Bezpieczeństwa Państwa, Przestępczości Zorganizowanej, Wydziału Ochrony, Centralnych Służb CID, Instytutu Studiów i Szkoleń, Instytutu Nauk Sądowych, Informatyki oraz Spraw administracyjnych. Nadzór nad BKA, podobnie jak w przypadku BPOL, sprawuje Federalne Ministerstwo Spraw Wewnętrznych. Obecnie ministrem w rządzie Olafa Scholza jest Nancy Faeser z SPD.

Organizacja kompetencji policji w poszczególnych landach jest podobna. Służba Policji Krajowej zapobiega i ściga lokalną przestępczość (dzieli się na policję mundurową oraz wydziały śledcze). Funkcjonariusze patrolują ulice, odpowiadają na telefony alarmowe, służą jako punkt kontaktowy dla obywateli, jako policja drogowa. Sekcje śledcze zajmują się sprawami kryminalnymi. Policja Krajowa ds. Zamieszek zabezpiecza wydarzenia sportowe i manifestacje. Jednostki Specjalne (Spezialeinsatzkommandos) oraz Mobilne Jednostki Nadzoru (Mobile Einsatzkommandos) są różnie zorganizowane w krajach związkowych, ale co do zasady są to oddziały interwencyjno-operacyjne, które zajmują się najbardziej poważnymi przestępstwami.

Barbara Slowik na czele berlińskie policji

Co ciekawe, komendantem berlińskiej policji jest dr Barbara Slowik. W roku 2020 była przeciwna wprowadzeniu tzw. "antydyskryminacyjnych przepisów", na podstawie których osoby innej narodowości mogą zaskarżać interwencje policji. "Członkowie klanów przestępczych przetestują również prawo i odruchowo podniosą zarzut dyskryminacji" – podkreślała.

Krajowy Urząd Policji Kryminalnej (Landeskriminalamt) to instytucja śledcza, która zajmuje się zagadnieniami bezpieczeństwa, przeciwdziałaniu handlu bronią palną i materiałami wybuchowymi; zorganizowanymi gangami narkotykowymi, przestępczości zorganizowanej, przeciwdziałaniu praniu brudnych pieniędzy, czy nawet kradzieży dzieł sztuki. Zajmuje się analizą dochodzeń kryminalnych, przetwarzaniem danych operacyjnych, specjalnymi szkoleniami i koordynacją dochodzeń.

Powszechna jest także współpraca policji polskiej i niemieckiej. Przykładem są wspólne patrole na ulicach przygranicznych miast Gubin i Guben. W czasie pandemii COVID-19 zawieszono wspólne inicjatywy, ale one powoli wracają.

Wracając do różnic strukturalnych, widać to także na przykładzie Straży Pożarnej. Zdecentralizowana jest także np. niemiecka straż pożarna, a dokładniej obrona przeciwpożarowa (Feuerwehr). Odpowiedzialne za obsługę i wyposażenie straży pożarnych są niemieckie jednostki samorządowe oraz miasta. Zajmują się tym Biura Przeciwpożarowe. Przeważającą liczbę w Niemczech stanowią ochotnicze straże pożarne (Freiwillige Feuerwehr - 1,3 mln strażaków-ochotników). Zawodowa straż pożarna jest wymagana w miejscowościach liczących powyżej 80 000 mieszkanców, najlepiej widać to w miastach. Z uwagi na standardy europejskie istnieją także wyspecjalizowane oddziały niemieckich strażaków np. Flughafenfeuerwehr (brygady straży pożarnej na lotniskach).