Mateusz Multarzyński: Wokół systemu LRAD (long range acoustic devices), czyli urządzenia dźwiękowego dalekiego zasięgu narosło przez lata wiele mitów i nieporozumień. Czy mógłby Pan powiedzieć czym jest LRAD i w jakim celu został on stworzony? 

Łukasz Włodarski, Starszy Menedżer Projektu, Megmar Logistics & Consulting: LRAD to urządzenie nagłaśniające wysokiej mocy o niespotykanym w innych rozwiązaniach zasięgu i wyrazistości przekazu. Zatem głównym założeniem przy jego opracowaniu było stworzenie systemu przekazywania jasnych i zrozumiałych komunikatów głosowych na duże odległości. Często jasno przekazany komunikat czy ostrzeżenie może być wystarczającym czynnikiem by zapobiec tragedii ludzkiej, uratować ludzkie życie czy ograniczyć eskalację wydarzeń.  

Warto wspomnieć jaka była geneza opracowania systemu LRAD. W październiku 2000 roku grupa terrorystów samobójców przeprowadziła niszczycielski atak na krążownik USS Cole. Podpłynęli małą łodzią wyładowaną materiałami wybuchowymi udając przyjaciół. Po ataku na krążownik Marynarka Wojenna Stanów Zjednoczonych zleciła firmie Genasys opracowanie systemu, który zapewniłby możliwość wysoce zrozumiałej komunikacji głosowej na duże odległości, tak aby ostrzec załogę łodzi o nadchodzącym niebezpieczeństwie, szczególnie kiedy ta nie reaguje na kontakt radiowy, jak to było w przypadku USS Cole. Za cel przyjęto opracowanie systemu, który pomógłby zyskać czas na potrzebę określenia rzeczywistych zamiarów potencjalnego agresora, a następnie podjęcie odpowiednich decyzji. Na bazie tych założeń powstała cała specyfikacja produktu LRAD, wybrano odpowiednie częstotliwości, które są najlepiej słyszalne dla ludzkiego ucha oraz ograniczono moc wyjściową poszczególnych systemów.

Marynarki wojenne 25 krajów wyposażyły swoje floty w systemy LRAD jako niezbędny element protokołów eskalacji sił (ang. EOF - Escalation of Force). W niejednoznacznych sytuacjach EOF jest coraz częściej inicjowany przez wysyłanie ostrzeżeń przez systemy LRAD do potencjalnych zagrożeń i intruzów.

LRAD, dzięki zastosowanym rozwiązaniom, wyeliminował niedoskonałości innych systemów nagłaśniających, takich chociażby jak megafony. Emituje ukierunkowane fale dźwiękowe, dzięki czemu ogranicza się zakłócenia i otrzymuje jasność przekazu na znacznych odległościach.

Ze względu na historię powstania systemu spełnia on szereg norm wojskowych. Dzięki temu użytkownik ma pewność, że każda wyprodukowana jednostka jest bezpieczna dla otoczenia oraz spełnia wszelkie postawione jej wymagania. 

System LRAD kupił szereg państw, także europejskich. Niektóre z nich wykorzystują go także do ochrony swoich granic. W jaki sposób LRAD może być wykorzystywany właśnie przez służby odpowiedzialne za ochronę granic państwowych?

System LRAD jest obecny w ponad 100 krajach na całym świecie. Wśród nich znajduje się również Polska. Obecnie na naszej wschodniej granicy użytkowane są systemy LRAD 500X, które znajdują się na wyposażeniu oddziałów prewencji policji. Systemy te pełnią rolę wyłącznie informacyjną, jako zaawansowane systemy przekazywania informacji, gdyż zgodnie z aktualnie obowiązującym w Polsce prawem funkcja sygnału odstraszającego musiała zostać dezaktywowana. Poprzez wgranie do systemu komunikatów głosowych i wielokrotne ich odtwarzanie istnieje możliwość przekazywania wszelkiego rodzaju informacji czy ostrzeżeń w różnych językach, do osób usiłujących zakłócić porządek, a w tym konkretnym przypadku - nielegalnie przekroczyć granicę naszego kraju. 

W ochronie granic czy infrastruktury krytycznej wykorzystane mogą być systemy mobilne LRAD 450XL lub stacjonarne, takie jak LRAD 2000X o zasięgu do 5500 m, dzięki którym można utworzyć strefę buforową. W przypadku naruszenia danej strefy przez osoby postronne, otrzymują one polecenie jej natychmiastowego opuszczenia. Zasięg działania systemu pozwala na skuteczne wyemitowanie informacji bez konieczności bezpośredniego kontaktu ze służbami porządkowymi, co zwiększa zarówno ich bezpieczeństwo jak i zmniejsza koszty operacyjne. Jeśli wtargnięcie do zakazanej strefy nastąpiło nieumyślnie, po usłyszeniu komunikatu, osoba (grupa) opuści strefę. Fakt zignorowania komunikatu stanowił będzie podstawę do podjęcia działań umożliwiających zweryfikowanie zamiarów osób naruszających strefę ochronną. 

Dla urządzenia LRAD 450XL możliwe jest utworzenie bariery głosowej o zasięgu 70 metrów lub większej, poprzez ustawienie maksymalnej głośności. Bariera skutecznie uniemożliwia swobodny dostęp na dany teren. Modulacja siły poziomu ciśnienia akustycznego poprzez zmianę głośności pozwala dostosowywać moc akustyczną do potrzeb tworzonej strefy buforowej. Zależnie od sytuacji i poziomu zagrożenia można więc stworzyć strefy ostrzegania lub odstraszania, uniemożliwiając bezpośredni kontakt z funkcjonariuszami, ochraniając ich np. przed trafieniami przez przedmioty miotane przez tłum.

Gdy dochodzi do sytuacji, w której służby zmuszone są do użycia środków przymusu bezpośredniego, systemy LRAD umożliwiają wykorzystanie sygnału odstraszającego. Są to dźwięki, które są na tyle trudne do zniesienia, że osoby zbliżające się w ich stronę będą odruchowo zakrywać uszy i będą zmuszone zawrócić lub zaprzestać atakowania funkcjonariuszy.  Efekt jest podobny do przebywania w budynku, w którym uruchomiono system alarmowy o wysokiej głośności i zmiennej częstotliwości - chcemy taki budynek jak najszybciej opuścić.

Podobne zastosowanie mają przenośne systemy typu LRAD 100X o mniejszym zasięgu, które można przenosić w plecaku lub zamocować na dachu pojazdu przy pomocy magnesów neodymowych.

Są jeszcze jakieś inne praktyczne zastosowania tego systemu?

Wymienić można kilka takich zastosowań. Może pełnić funkcje ochronne infrastruktury krytycznej (porty, elektrownie, terminale gazowe, zakłady chemiczne) czy też statków na szlakach morskich. W USA systemy LRAD mają swoje zastosowania jako element infrastruktury informacyjnej przy centrach zarządzania kryzysowego, gdzie wykorzystywane są dookólne urządzenia LRAD 360Xm, ostrzegające przed nadchodzącymi tornadami i innymi katastrofami naturalnymi. Wspierają operacje zarządzania kryzysowego w strefach objętych klęską żywiołową, np. pożarem, powodzią lub katastrofą komunikacyjną czy przemysłową. Używane są również przez straż pożarną do szybkiej ewakuacji ludzi podczas zagrożenia pożarem, poszukiwań zaginionych itd.

Systemy LRAD posiadają możliwość symulacji wcześniej nagranych odgłosów pola walki, pozoracji obecności śmigłowców, psów tropiących czy strzałów ostrzegawczych itd., przez co mogą być wykorzystywane do różnorakich działań w terenie w oparciu o założone scenariusze działań pozoracyjnych. Znajdują zastosowanie w operacjach psychologicznych PSYOPS polegających na przekazywaniu komunikatów społeczności lokalnej.

Wreszcie, jest też możliwym ich użycie do odstraszania ptaków na lotniskach. 

Z punktu widzenia użytkownika, które z cech systemu LRAD i jego konstrukcji są istotne?

Systemy wykonane są z najwyższej jakości materiałów. Każdy zestaw poddawany jest serii testów na zgodność z normami wojskowymi MIL-STD-810G, MIL-STD 167-1A, MIL-S901D, gwarantując użytkownikowi jakość wykonania oraz wytrzymałość.

Sprzęt ten spełnia rygorystyczne normy środowiskowe, dzięki czemu może być wykorzystywany w skrajnych strefach klimatycznych i w ekstremalnych warunkach pogodowych.

Istnieje możliwość zainstalowania na sprzęcie dodatkowego wyposażenia, które nie tylko ułatwia jego stosowanie, ale przede wszystkim rozszerza jego możliwości – takiego jak kamery lub szperacze, zwiększając funkcjonalność systemu. 

Obsługa sprzętu jest intuicyjna, dzięki czemu przygotowanie do jego użytkowania nie wymaga wielogodzinnego szkolenia. Jedna godzina wystarczy, by przeszkolić operatora. System jest bezpieczny w użyciu, gdyż daje użytkownikowi szeroki zakres możliwości regulacji generowanego poziomu ciśnienia akustycznego, co skutecznie zabezpiecza przed trwałym uszkodzeniem słuchu.

Zgodnie z prawem odwrotnych kwadratów dwukrotne zwiększenie dystansu od źródła dźwięku powoduje czterokrotne zmniejszenie mocy akustycznej. To prawo fizyczne, w połączeniu z kierunkowością urządzenia LRAD, pozwala osobom szybko opuścić strefę działania ukierunkowanych transmisji LRAD. Osoba, na którą oddziałuje system LRAD sama decyduje o tym, na jaką siłę oddziaływania chce być narażona i przez jaki czas. Siła rośnie wraz ze zmniejszaniem się odległości od emitera. Zgodnie ze specyfikacją systemu maksymalna moc akustyczna systemu osiągana jest w odległości 1m od urządzenia. Uszkodzenie słuchu jest kombinacją długości czasu ekspozycji, częstotliwości i intensywności dźwięku/nadawania audio.

Należy zauważyć, że głośność syren karetek pogotowia czy wozów strażackich utrzymuje się na poziomie 130 dB. Zwracamy również uwagę, że policja czy siły zbrojne używają granatów hukowo-błyskowych, które emitują natychmiastowy hałas o głośności do 175 dB, wykładniczo głośniejszy niż systemy LRAD używane przez służby porządkowe.

Na jakich platformach transportowych system LRAD może być zainstalowany?

Można stwierdzić, że sprzęt ten jest przystosowany do montażu na dowolnej platformie. Mogą to być pojazdy kołowe, wozy bojowe, śmigłowce czy okręty. W zakresie instalacji producent zapewnia wsparcie dla użytkownika.

Wykorzystanie systemu LRAD jako tzw. less-lethal/non-lethal weapon do kontroli, rozpraszania tłumu, ochrony obiektów (np. statków handlowych), poprzez emitowanie sygnału odstraszającego, wywołuje często kontrowersje, w tym na płaszczyźnie prawnej. Pana zdaniem system ten powinien być rozważany jako wyposażenie służb jedynie przez pryzmat tej funkcji?

Nie, nie powinien być tak rozważany. W Polsce zgodnie z ustawą z dnia 24 maja 2013 r. o środkach przymusu bezpośredniego i broni palnej funkcja obezwładniania nie może być stosowana. W przeciwieństwie do gazu łzawiącego, paralizatorów, pocisków gumowych, gazu pieprzowego, granatów hukowo-błyskowych i armatek wodnych, LRAD oddziałuje w sposób niekinetyczny i nie wystrzeliwuje pocisków, które mogłyby zranić, obezwładnić a nawet zabić. Podczas protestów systemy LRAD okazały się bardzo skuteczne jako wsparcie służb porządkowych w przekazywaniu protestującym jasnych instrukcji i ostrzeżeń oraz rozwiązywaniu sytuacji konfliktowych przy minimalnym uszkodzeniu mienia i innych skutkach ubocznych.

Pragnę nadmienić, że w petycji przesłanej do Sejmu w czerwcu ubiegłego roku można przeczytać, że  "LRAD jest zalecany przez program szkoleniowy Sił Policyjnych Unii Europejskiej (European Union Police Services Training – EUPST) jako najbezpieczniejszy i najmniej dotkliwy środek przymusu bezpośredniego używany do przywracania ładu i porządku publicznego przy zbiorowym jego zakłóceniu".

Dziękuję za rozmowę

Artykuł promocyjny