W artykule nakreślone zostały geneza oraz założenia rosyjskiej koncepcji inżynierii przymusowej migracji ze szczególnym uwzględnieniem roli służb specjalnych w takich działaniach. Sam termin inżynierii przymusowej migracji (ang. coercive engineered migration) autor rozumie jako transgraniczny ruch ludności, który jest inspirowany przez jedno państwo, a następnie poddawany manipulacji, by spowodować polityczne, wojskowe, gospodarcze i inne ustępstwa ze strony państwa docelowego. Wojnowski zauważa, że mimo dostępności wielu dokumentów i opracowań sporządzonych zwłaszcza przez amerykańskie służby specjalne, a także zeznań byłych rosyjskich funkcjonariuszy, nadal pojawiają się głosy negujące występowanie inżynierii przymusowej migracji jako zjawiska dokładnie zaplanowanego i przeprowadzanego w sposób systemowy. Jednak zdaniem autora, analizując dostępne dokumenty, publikacje, wywiady czy artykuły, a także materiały opracowywane przez rosyjskie zaplecze naukowo-badawcze, można postawić następujące tezy:

1. Inżynieria przymusowej migracji w ujęciu rosyjskim na ogół jest traktowana jako niewojskowy środek walki lub jedna z technologii geopolitycznych;
2. Najpierw ZSRR a następnie Federacja Rosyjska wypracowały skuteczne środki i metody inżynierii przymusowej migracji, wykorzystując ją jako narzędzie służące do osłabiania poszczególnych państw lub pomagające wymusić korzystne dla siebie ustępstwa polityczne;
3. Przygotowaniem oraz realizacją inżynierii przymusowej migracji zajmują się zarówno rosyjskie organy bezpieczeństwa, jak i służby specjalne państw znajdujących się w sojuszu z FR.

Samo zjawisko inżynierii przymusowej migracji wywodzi się z sowieckiej koncepcji tzw. wywiadu aktywnego lub środków aktywnych, które stanowiły specjalne, ofensywne przedsięwzięcia zgodne z interesami ZSRR i innych państw bloku komunistycznego. Polegały one na wywieraniu wpływu i oddziaływaniu na różne dziedziny życia w krajach demokratycznych, w tym na osłabianiu, dezinformowaniu czy paraliżowaniu działań państw uznanych za wrogie. Operacje te nie ograniczały się tylko do służb wywiadowczych, ale obejmowały w zasadzie wszystkie elementy sowieckiej struktury państwowej.

Jako przykład zastosowania metod inżynierii przymusowej migracji przez ZSRR przytoczona została akcja sprowadzenia do USA w latach 70. sowieckich Żydów. Władze ZSRR zezwoliły na migrację ponad 5000 swoich obywateli żydowskiego pochodzenia, by wykorzystać ich w operacji destabilizującej USA. Pozwolono wtedy wyjechać groźnym przestępcom z sowieckich więzień i kolonii karnych. Jeden z nich, Jewsiej Argon, stworzył w Brooklynie dużą organizację przestępczą, która dała początek rosyjskiej przestępczości zorganizowanej w USA.

Inny przykład, tym razem działań na dużo większą skalę, to operacja o kryptonimie "Bravo", która polegała na zainicjowaniu migracji obywateli Kuby do USA w celu zdestabilizowania sytuacji na amerykańskim wschodnim wybrzeżu. Operacja ta została z powodzeniem przeprowadzona przez kubańskie służby specjalne. W niej także wykorzystano element przestępczy do destabilizacji życia społecznego w państwie uważanym za wrogie. Zeznania uchodźców oraz ustalenia CIA i FBI pozwoliły na częściowe zrekonstruowanie kulisów operacji, która została zaplanowana, przygotowana i przeprowadzona przez uzależniony od Moskwy kubański wywiad. Kierujący operacją oficer miał rozgłaszać w hiszpańskojęzycznych audycjach radiowych w Miami, że port Mariel jest otwarty, a w operacji brali też udział przedstawiciele Havanatur Travel Agency. W wyniku napływu migrantów, spośród których wielu było kubańskimi przestępcami, liczni agenci przeniknęli do różnych organizacji migracyjnych i grup biznesowych, organizacji politycznych czy think tanków. W dłuższej perspektywie operacja reżimu Castro okazała się sukcesem. Kubańskim komunistom udało się czasowo złagodzić wewnętrzne napięcia w kraju dzięki opuszczeniu Kuby przez grupę najbardziej rozczarowanych obywateli. Z drugiej strony w amerykańskich miastach udało się doprowadzić do zwiększenia napięć na tle etnicznym, ponieważ wśród kubańskich migrantów do USA trafiły tysiące przestępców. Dodatkowo, działania te obciążyły budżet Stanów Zjednoczonych, a kubańskie służby wywiadowcze zyskały olbrzymie zaplecze.

Sprawdzone w czasach ZSRR metody inżynierii przymusowej migracji są dalej stosowane w rosyjskiej polityce zagranicznej w XXI wieku – np. podczas wojny w Syrii czy w operacji wpływu prowadzonej w latach 2015-2016 w Finlandii. Na potwierdzenie tej tezy autor przytacza opinię Władysława Surkowa, wieloletniego doradcy Władimira Putina, który twierdzi, że FR może przetrwać tylko poprzez nieustanne poszerzanie swoich granic. Przez ekspansjonistyczną politykę i "projekcję chaosu" do państw ościennych może podejmować działania konsolidujące własne społeczeństwo oraz kreować podziały wśród obcych, czego przykładem jest np. aneksja Półwyspu Krymskiego.

Zachód ma świadomość imperialnych zapędów Rosji. W ocenie ekspertów NATO rosyjskie hybrydowe metody walki obejmują działalność wywrotową i terrorystyczną, operacje w cyberprzestrzeni, dokonywanie zabójstw, stosowanie przymusu politycznego czy ekonomicznego, zmasowane użycie dezinformacji i propagandy. Są to zmodyfikowane środki aktywne, których stosowania FR nie tylko nie przerwała, lecz znacznie je udoskonaliła. Jednym z tych środków jest właśnie inżynieria przymusowej migracji, o której rozważania można znaleźć we współczesnym rosyjskim naukowym piśmiennictwie wojskowym, w którym wiele miejsca poświęca się użyciu tzw. środków niewojskowych, stosowanych gdy zachodzi konieczność uzupełnienia lub zastąpienia walki zbrojnej. Jednym z takich środków, przywoływanym przez rosyjskich wojskowych w ramach stosowanych technologii geopolitycznych, jest inżynieria przymusowej migracji. Wg rosyjskiego eksperta wojskowego, gen. mjr. Aleksandra Władimirowa, migracje ludności są narzędziem prowadzenia wojny. Są to "strumienie" lub "przepływy ludzkie" stanowiące jedno z największych wyzwań dla bezpieczeństwa wewnętrznego państw europejskich. Wykorzystanie takiej "broni" umożliwia zburzenie granic politycznych, rozbicie integralności terytorialnej państwa narodowego - co prowadzi do utraty jego dotychczasowego statusu geopolitycznego i regionalnego - oraz zniszczenie kultury, wartości i sposobu życia danego narodu, a w konsekwencji jego wymazanie z historii.

Skuteczne zastosowanie inżynierii przymusowej migracji jest oparte m.in. na stworzeniu warunków umożliwiających napływ i osiedlenie się na terytorium wrogiego państwa niewielkiej, lecz bardzo aktywnej mniejszości, przygotowaniem przyczółku, który następnie umożliwi dyslokację głównej fali migracji i zwiększeniem strumienia emigrantów i zintensyfikowaniem ich działań.

Inżynieria przymusowej migracji stała się bezprecedensową formą nacisku, za pomocą której FR realizuje swoje interesy geopolityczne. Obecnie, od 2021 r. to Polska i kraje bałtyckie stoją w obliczu zastosowania inżynierii przymusowej migracji przez uzależniony od Kremla reżim białoruski, a oprócz działań związanych z destabilizacją sytuacji na polsko-białoruskiej granicy, trwa systematyczna walka informacyjna przeciwko Polsce. Dlatego, zdaniem Michała Wojnowskiego, zasadne wydaje się podjęcie badań nad działaniami i środkami umożliwiającymi inspirację przepływu migrantów i metodami sterowania takim migracyjnym szlakiem.

Michał Wojnowski, "Geneza, teoria i praktyka rosyjskiej inżynierii przymusowej migracji. Przyczynek do badań nad kryzysem migracyjnym na wschodniej flance NATO", Przegląd Bezpieczeństwa Wewnętrznego, nr 26

Źródło: gov.pl/sluzby-specjalne