Według Białego Domu podstawowym uzasadnieniem decyzji jest ekstremalna toksyczność fentanylu, który w minimalnych dawkach może prowadzić do śmierci. Administracja argumentuje, że substancja ta – ze względu na swoją siłę, łatwość masowej dystrybucji oraz trudność wykrycia – wykazuje cechy zbliżone do broni chemicznej, a nie klasycznego narkotyku.

Jak pisze Reuters, zwolennicy decyzji podkreślają, że dotychczasowe instrumenty policyjne i sądowe nie były w stanie skutecznie uderzyć w międzynarodowe, złożone sieci produkcji i finansowania fentanylu. Według administracji uznanie tej substancji za broń masowego rażenia umożliwia uruchomienie narzędzi wywiadowczych, sankcyjnych i finansowych, które wcześniej były niedostępne w walce z handlem narkotykami.

Zdaniem Białego Domu istotnym argumentem jest również skala strat ludzkich, traktowana jako problem bezpieczeństwa narodowego. Administracja wskazuje, że liczba zgonów związanych z fentanylem dorównuje skutkom działań o charakterze masowym, co – w jej ocenie – uzasadnia zastosowanie nadzwyczajnych środków państwowych. Jak zauważa STAT News, fentanyl jest szczególnie niebezpieczny, ponieważ często występuje jako nieujawniony składnik innych narkotyków, co prowadzi do masowych, niezamierzonych przedawkowań.

Zwolennicy decyzji argumentują, że ta cecha odróżnia fentanyl od wielu innych substancji psychoaktywnych i wzmacnia tezę o jego „broniopodobnym” charakterze. Według Financial Times nowa klasyfikacja wzmacnia także pozycję Stanów Zjednoczonych na arenie międzynarodowej. Administracja Trumpa postrzega ją jako narzędzie zwiększające presję dyplomatyczną na państwa zaangażowane w produkcję prekursorów chemicznych i tranzyt fentanylu, co ma sprzyjać bardziej zdecydowanej współpracy międzynarodowej.

Także Fox News w swoim komentarzu pisze, że administracja USA uważa, iż etykieta „broń masowego rażenia” pozwoli na znacznie agresywniejsze działania niż dotychczasowe operacje policyjne. Decyzja ma umożliwić intensyfikację śledztw, głębszą koordynację między agencjami federalnymi, sankcje finansowe wobec sieci przestępczych oraz wykorzystanie instrumentów dotychczas zarezerwowanych dla walki z proliferacją broni chemicznej i biologicznej.

Należy też zaznaczyć, że już wcześniej niektórzy członkowie amerykańskiego Kongresu opowiadali się za uznaniem fentanylu za broń masowego rażenia. Jak wskazuje biuro kongreswoman Lauren Boebert, proponowany w Kongresie projekt „Fentanyl is a Weapon of Mass Destruction (WMD) Act” miał na celu chronić dzieci i społeczności lokalne poprzez formalne uznanie takiego statusu dla fentanylu, uzasadniając to jego śmiertelną toksycznością i skalą związanych z nim szkód.

Argumenty przeciw decyzji

Jednocześnie decyzja spotkała się z ostrą krytyką ze strony części ekspertów i komentatorów. Jak pisze STAT News, wielu specjalistów od polityki narkotykowej kwestionuje podstawowe założenie, że fentanyl stanowi realne zagrożenie porównywalne z bronią masowego rażenia w sensie militarnym lub terrorystycznym.

Zdaniem cytowanych przez STAT News ekspertów fentanyl zabija poprzez uzależnienie i nielegalną dystrybucję, a nie poprzez intencjonalne użycie jako broni. Podobne wątpliwości podnosi NPR, według którego decyzja Trumpa wpisuje się w długą historię militaryzacji amerykańskiej „wojny z narkotykami”. Zdaniem rozmówców publicznego nadawcy przesunięcie akcentu z polityki zdrowia publicznego na bezpieczeństwo narodowe grozi marginalizacją działań takich jak leczenie uzależnień, redukcja szkód i profilaktyka.

Jak zauważa Reuters, krytycy ostrzegają również przed rozmyciem pojęcia „broń masowego rażenia”, które w prawie międzynarodowym i strategii bezpieczeństwa odnosi się do ściśle określonych kategorii broni chemicznej, biologicznej i nuklearnej. Zdaniem ekspertów rozszerzanie tej definicji na narkotyki może osłabić jej znaczenie i prowadzić do precedensów trudnych do kontrolowania.

Według Financial Times kontrowersje budzi także wymiar międzynarodowy decyzji. Krytycy obawiają się, że uznanie fentanylu za broń masowego rażenia może być wykorzystywane jako uzasadnienie dla jednostronnych działań USA wobec innych państw, co może prowadzić do napięć dyplomatycznych i sporów o suwerenność.

Wreszcie, jak podkreśla NPR, nie ma jednoznacznych dowodów, że podobne podejście w przeszłości prowadziło do trwałego ograniczenia podaży narkotyków. Zdaniem sceptyków istnieje ryzyko, że decyzja będzie miała przede wszystkim charakter symboliczny i polityczny, bez proporcjonalnych efektów w postaci spadku liczby zgonów.

Wojsko i walka z kartelami

Część komentatorów i analityków wiąże decyzję Donalda Trumpa o uznaniu fentanylu za broń masowego rażenia z rosnącą rolą amerykańskich sił zbrojnych w działaniach przeciwko kartelom narkotykowym. Jak pisze Reuters, administracja Trumpa już wcześniej sygnalizowała gotowość do retorycznego i politycznego zbliżenia sposobu traktowania karteli nie tylko do organizacji przestępczych, lecz do zagrożeń o charakterze zbliżonym w narracji do terroryzmu.

Według Reuters uznanie fentanylu za broń masowego rażenia tworzy argumentacyjną i polityczną podstawę, którą administracja może wykorzystywać do uzasadniania szerszego zaangażowania Departamentu Obrony Stanów Zjednoczonych w działania wymierzone w struktury karteli – zwłaszcza w zakresie rozpoznania, logistyki, nadzoru morskiego i wsparcia wywiadowczego. Agencja podkreśla, że w tej logice działania przeciwko kartelom są przedstawiane nie wyłącznie jako egzekwowanie prawa, lecz jako element ochrony przed zagrożeniem strategicznym.

Jak zauważa Financial Times, decyzja Trumpa wpisuje się w długotrwałą debatę w amerykańskich kręgach bezpieczeństwa na temat możliwości użycia sił zbrojnych przeciwko kartelom narkotykowym działającym poza terytorium Stanów Zjednoczonych. Zdaniem dziennika uznanie fentanylu za broń masowego rażenia wzmacnia narrację, w której produkcja i przemyt narkotyków są przedstawiane jako forma systemowego zagrożenia dla społeczeństwa amerykańskiego, co potencjalnie obniża polityczną barierę dla rozważania użycia narzędzi militarnych.

Według Reuters administracja Trumpa argumentuje, że skoro fentanyl powoduje masowe ofiary wśród ludności cywilnej, państwo ma prawo rozpatrywać reakcje charakterystyczne dla innych zagrożeń transnarodowych, w tym wykorzystywać instrumenty znane z polityki antyterrorystycznej. W tym ujęciu kartel narkotykowy przestaje być postrzegany wyłącznie jako cel organów ścigania, a zaczyna być traktowany jako podmiot wrogi w sensie strategicznym, wobec którego administracja stara się uzasadniać użycie nadzwyczajnych środków państwowych, przy jednoczesnym unikaniu jednoznacznych deklaracji o bezpośrednich operacjach bojowych.

Jednocześnie, jak podkreśla Financial Times, krytycy ostrzegają, że takie powiązanie decyzji o klasyfikacji fentanylu z narracją wojskową może prowadzić do nieformalnej militaryzacji polityki narkotykowej, nawet jeśli administracja nie ogłasza wprost planów użycia siły zbrojnej. Zdaniem analityków cytowanych przez dziennik uznanie fentanylu za broń masowego rażenia tworzy precedens polityczny, który w przyszłości może być wykorzystywany do uzasadniania coraz dalej idących działań o charakterze militarnym wobec karteli.

Między bezpieczeństwem a skutecznością

Jak podsumowuje Reuters, spór wokół decyzji Trumpa nie dotyczy tego, czy fentanyl jest śmiertelnie niebezpieczny – co pozostaje bezdyskusyjne – lecz tego, czy retoryka broni masowego rażenia i wynikająca z niej eskalacja instytucjonalna przełożą się na realne zmniejszenie liczby zgonów, czy pozostaną przede wszystkim elementem politycznego sygnału o „twardej linii” wobec przestępczości narkotykowej. Istota toczącej się debaty na ten temat koncentruje się na pytaniu, czy ramy bezpieczeństwa narodowego i retoryka broni masowego rażenia stanowią skuteczne narzędzie walki z kryzysem opioidowym, czy też prowadzą do dalszej eskalacji bez gwarancji realnych rezultatów.

Według Białego Domu zmiana paradygmatu jest konieczna, ponieważ dotychczasowe strategie zawiodły. Krytycy, cytowani przez STAT News, NPR i Financial Times, odpowiadają jednak, że skuteczność tej decyzji pozostaje niepewna, a jej konsekwencje mogą wykraczać daleko poza deklarowany cel walki z fentanylem.