„Ministerstwo Spraw Wojskowych. Sztab Generalny. Ściśle tajne! Szyfr zasadniczy „MAR 3”. Egzemplarz Nr… Objaśnienia dokładnie czytać! Trzymać pod zamknięciem.” – czytamy na okładce liczącej 252 strony publikacji, której reprint staraniem gen. bryg. Mariana Zacharskiego wydany został przez Fundację Olandia z Prusima. Okładka koloru czerwonego jest niedatowana, ale – jak zapewnia słynny szpieg, który od kilku lat prowadzi własną kwerendę w niemieckich archiwach publikując na bieżąco jej wyniki w kolejnych książkach – pozycja w nieznanej liczbie egzemplarzy przeznaczonych dla zamkniętego i bardzo wąskiego kręgu odbiorców miała ukazać się w 1934 r. w Warszawie.

Jeśli tak faktycznie było, oznaczałoby to, że drukarnia realizująca zamówienia dla służb tajnych Wojska Polskiego, wykorzystała projekt okładki pochodzący sprzed co najmniej 6 lat, bowiem rozkazem ministra spraw wojskowych nr 36 z dnia 22 grudnia 1928 r. Sztab Generalny WP, zmienił nazwę na Sztab Główny WP (zob. Dziennik Rozkazów MSWojsk. Nr 36 poz. 396 z 22.12.1928 r.).

Ze słowa wstępnego Mariana Zacharskiego wynika, że odnaleziona przez niego podczas kwerendy archiwalnej poza granicami Polski książka szyfrów przedwojennej Marynarki Wojennej RP jeszcze niedawno znajdowała się w dyspozycji władz USA po drugiej stronie Atlantyku. „Po przegranej przez Niemców wojnie egzemplarz książki zawierający Szyfr zasadniczy „MAR 3”, jak większość znajdującej się w Niemczech dokumentacji dotyczącej wywiadu elektronicznego, został wywieziony przez aliantów zachodnich. Do Europy powrócił zaledwie kilka lat temu. Udało mi się uzyskać do niego dostęp” – napisał dawny oficer Departamentu I MSW i Zarządu Wywiadu UOP, który 20 lat temu pod naciskiem ówczesnych władz RP w związku z aferą szpiegowską „Olina” musiał opuścić kraj.

Gen. bryg. Marian Zacharski nie chce ujawnić, gdzie odnalazł książkę szyfrów przedwojennej Marynarki Wojennej RP. W rozmowie z Cyberdefence24 tłumaczy, że nie ma obowiązku ujawniać swych źródeł, ponieważ nie jest historykiem. Z nieoficjalnych źródeł dowiedzieliśmy się, że swego najnowszego odkrycia dokonał w niemieckich archiwach federalnych.

W części ogólnej objaśnień do książki szyfrów, której reprint zawdzięczamy Marianowi Zacharskiemu, odnotowano, że „Szyfr zasadniczy „MAR” przeznaczony jest do tajnej korespondencji szyfrowej Kierownictwa Marynarki Wojennej z jej jednostkami organizacyjnemi i władzami wyszczególnionemi w rozdzielniku znajdującym się na wewnętrznej stronie przedniej okładki.

Celem uniknięcia pomyłek, należy przed rozpoczęciem szyfrowania sprawdzić w rozdzielniku, czy szyfr którym depesza ma być zaszyfrowana znajduje się w danym Dowództwie.

Szyfr zasadniczy „MAR” służy jedynie do zaszyfrowania samego tekstu depeszy; adres, numer, datę, podpis depeszy i ewentualnie powołanie się na Nr poprzedniej korespondencji szyfruje się Szyfrem Uzupełniającym „MAR”.

(patrz: Objaśnienia do Szyfru Uzupełniającego „MAR”).

Posiadający szyfr jest osobiście odpowiedzialny za:

1. utrzymanie tajności szyfru,

2. ścisłe przestrzeganie reguł szyfrowych,

3. należyte przechowywanie,

4. zabezpieczenie przed zgubą, kradzieżą lub wglądem przez osoby niepowołane.

Wrazie (pisownia oryg. – przyp red.) niebezpieczeństwa należy szyfr w obecności świadka doszczętnie spalić lub w ostateczności wrzucić do morza.

Szyfr należy stale przechowywać w żelaznych kasach lub kasetkach o pewnych zamknięciach. Jeżeli szyfr przez dłuższy okres czasu (dłużej niż 14 dni) nie będzie przypuszczalnie w użyciu, należy go przechowywać, prócz tego, w zapieczętowanem opakowaniu”.

We wstępie Marian Zacharski wyjaśnia, że „Księgi szyfrowe stosowane przez marynarkę wojenną, oprócz normalnej treści spotykanej rutynowo w tajnych depeszach innych rodzajów sił zbrojnych, były i są wyjątkowo bogate w mniej typowe zagadnienia, takie jak na przykład precyzyjne informacje o warunkach pogodowych, pozycji okrętów ustalanej według z góry określonych kwadratów dzielących poszczególne akweny wodne, rozpoznania i ustalenia pozycji okrętów nieprzyjacielskich itp.”.

Książka Szyfr zasadniczy „MAR 3” zawiera też zbiór tablic, m.in. własnych jednostek (dowiadujemy się z niej np., że trałowiec ORP „Rybitwa” w komunikacji szyfrowej występował jako 01, zaś torpedowiec ORP „Ślązak” jako 17) i pilnych sygnałów (np. 00 – depesza jest pilna, 01 – konwój nieprzyjacielski w następującej sile…, 09 – krążownik nieprzyjacielski, 35 – podejrzana lub nieprzyjacielska łódź podwodna w pobliżu).

We wprowadzeniu do swej publikacji Marian Zacharski wspomina, że oprócz książki Szyfru zasadniczego „MAR-3”  Niemcy odnaleźli na terenie obiektu Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego WP w Pyrach księgę szyfrową z 1937 r., która była wykorzystywana do ściśle tajnej korespondencji pomiędzy Kierownictwem Marynarki Wojennej a szefostwem Oddziału II.

Na potwierdzenie tej informacji Zacharski publikuje pismo z 10 listopada 1939 r., w którym Wydział Szyfrów (Chiffrierabteilung) Naczelnego Dowództwa Wehrmachtu (Oberkommando der Wehrmacht/OKW) powiadamia Wydział 3. (analiz wywiadowczych/Nachrichtenauswertung) Kierownictwa Wojny Morskiej (Seekriegsleitung) Naczelnego Dowództwa Marynarki Wojennej (Oberkommando der Kriegsmarine/OKM) o przekazaniu do dyspozycji trzech książek szyfrów (Signalbücher) Marynarki Wojennej RP, odnalezionych w obiekcie należącym do Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego WP w Pyrach, 13 km od centrum Warszawy.

Według ustaleń Zacharskiego, które zostały przedstawione w jego poprzedniej książce pt. „Kody wojny” (Fundacja Olandia, Prusim 2015), niemieccy specjaliści od dekryptażu złamali szyfr zasadniczy „MAR-3” znacznie wcześniej i stąd od dawna mieli możliwość czytania transmitowanych depesz polskich.

Odkrycia dokonane przez Niemców w obiekcie Biura Szyfrów Oddziału II Sztabu Głównego WP pozwoliły im – jak pisze Zacharski – uzyskać potwierdzenie prawidłowości swoich wcześniejszych prac nad dekryptażem, jak i odczytać te z depesz, które przechwycili, ale nie byli ich w stanie odszyfrować całkowicie lub częściowo.

Marian Zacharski zapowiada, że Szyfr zasadniczy „MAR 3” jest pierwszą częścią jego nowego projektu wydawniczego, w ramach którego planuje publikację pozostałych książek szyfrowych przedwojennej Marynarki Wojennej RP.

* Skany poszczególnych stron Szyfru zasadniczego „MAR 3”  publikujemy dzięki uprzejmości gen. bryg. Mariana Zacharskiego.

Jarosław Jakimczyk, redaktor naczelny Cyberdefence24