Ustawę o budowie zabezpieczenia granicy państwowej Sejm uchwalił 14 października. Określa ona zasady przygotowania i realizacji zabezpieczenia na polskiej granicy stanowiącej granicę zewnętrzną UE (z Białorusią, Rosją, Ukrainą). Inwestycja będzie celem publicznym, a formalnym inwestorem będzie komendant główny Straży Granicznej, który będzie mógł powołać pełnomocnika ds. przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej. Szacowany koszt budowy zapory to 1 mld 615 mln zł.

Za złożonym przez Koalicję Obywatelską wnioskiem o odrzucenie ustawy o budowie zabezpieczenia granicy państwowej głosowało 47 senatorów, przeciwko 51, a 1 senator się wstrzymał. Za wnioskiem o przyjęcie ustawy bez poprawek również głosowało 47 senatorów, a przeciwko było 52. Oba wnioski nie uzyskały zatem większości głosów.

Senatorowie wprowadzili do ustawy szereg poprawek. Za przyjęciem ustawy z wprowadzonymi zmianami głosowało 52 senatorów, przeciwko 46, a jedna osoba się wstrzymała. Ustawa ponownie trafi pod obrady Sejmu, gdzie posłowie rozpatrzą wprowadzone przez Izbę Wyższą poprawki.

Obok poprawek legislacyjnych senatorowie poparli zmianę zgłoszoną przez senatora niezależnego Wadima Tyszkiewicza skreślającą artykuł ustawy, według którego informacje dotyczące konstrukcji, zabezpieczeń i parametrów technicznych bariery miały nie stanowić informacji publicznej i nie podlegać udostępnieniu w trybie odrębnych przepisów.

Zgodnie z poprawką, którą zgłosił senatora Jacek Bury i którą poparli senatorowie, w pracach Zespołu ds. przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej w charakterze obserwatorów będą uczestniczyć przedstawiciele klubów i kół poselskich, senackich i parlamentarnych, z prawem zabierania głosu, bez prawa udziału w głosowaniu. Zgodnie z ustawą Zespołowi ds. przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej przewodniczyć będzie minister spraw wewnętrznych, a w skład zespołu wejdą przedstawiciele poszczególnych resortów, instytucji i służb.

Celem kolejnej poprawki, którą wprowadzili senatorowie i którą zgłosił Tyszkiewicz, było natomiast - jak tłumaczył senator podczas obrad - wyeliminowanie "wątpliwości konstytucyjnych" w związku przepisem, na mocy którego wojewoda może wprowadzić zakaz przebywania na określonym obszarze nie szerszym niż 200 m od linii granicy państwowej. Poprawka dodała zapisy m.in. o tym, że wojewoda "określi obszar objęty zakazem przebywania oraz czas trwania zakazu, mając na względzie zapewnienie ochrony życia i zdrowia podczas realizacji inwestycji".

Inna poprawka zgłoszona przez Tyszkiewicza wprowadziła do ustawy zapis, że do zamówień związanych z inwestycją stosuje się przepisy Prawa zamówień publicznych. W wersji pierwotnej przepisy te nie miały być stosowane, a kontrolę zamówień sprawować miało Centralne Biuro Antykorupcyjne.

Senatorowie wprowadzili też poprawkę zgłoszoną przez senatora Burego, zgodnie z którą od dnia wejścia w życie ustawy, przez cały okres realizacji inwestycji i w ciągu roku po jej zakończeniu, co 3 miesiące szef MSWiA oraz pełnomocnik KG SG przedstawiać będą Sejmowi pisemne i ustne sprawozdanie z przebiegu inwestycji oraz jej użytkowania. Inna poprawka zakłada, że komendant główny SG będzie przedstawiał Sejmowi co 3 miesiące na piśmie informację na temat wykonywania zadań Krajowego Ośrodka Koordynacji do spraw EUROSUR (Europejskiego systemu nadzorowania granic) w zakresie dotyczącym funkcjonowania zapory.

Uchwalona przez Sejm 14 października ustawa zakłada, że do budowy zapory na granicy nie będą stosowane przepisy odrębne, w tym m.in. prawa budowlanego, prawa wodnego, prawa ochrony środowiska oraz przepisów o udostępnianiu informacji o środowisku, przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz środowiskowych. Nie będzie wymagane uzyskanie decyzji, zezwoleń, opinii i uzgodnień. Na wniosek KG SG właściwe organy niezwłocznie przedstawią natomiast stanowisko bądź udzielą wsparcia w związku z inwestycją, w tym przez możliwą minimalizację zagrożeń dla środowiska. Ustawa przewiduje tez możliwość wywłaszczenia obywateli z nieruchomości niezbędnej do budowy zapory. Wydatki na wypłatę odszkodowań za wywłaszczenia pokryją wojewodowie.

Od wiosny gwałtownie wzrosła liczba prób nielegalnego przekroczenia granicy Białorusi z Litwą, Łotwą i Polską przez migrantów z krajów Bliskiego Wschodu, Afryki i innych regionów. UE i państwa członkowskie uważają, że to efekt celowych działań Białorusi w odpowiedzi na sankcje. Od początku roku Straż Graniczna zanotowała ponad 20 tys. prób nielegalnego przekroczenia granicy polsko-białoruskiej. Od 2 września w związku z presją migracyjną w 183 miejscowościach woj. podlaskiego i lubelskiego przylegających do granicy z Białorusią obowiązuje stan wyjątkowy.