Do Sejmu trafił projekt, który zakłada wprowadzenie zmian w ustawie o Służbie Więziennej. To senacka inicjatywa, opracowana w odpowiedzi na petycję wniesioną jeszcze w 2020 roku przez Helsińską Fundację Praw Człowieka. Chodzi mianowicie o modyfikację mechanizmu postępowania w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego, by zwolniony wcześniej funkcjonariusz mógł wrócić do służby. Przepisy mają dotyczyć dokładnie mundurowych, których stosunek służby wygasa z mocy prawa z powodu nieobecności w służbie powyżej 3 miesięcy, z powodu tymczasowego aresztowania. Funkcjonariusz taki, nawet w przypadku prawomocnego umorzenia postępowania karnego lub zapadnięcia wyroku uniewinniającego, nie ma - zgodnie z obowiązującymi przepisami Służby Więziennej - szansy na powrót w szeregi formacji.

Jak podkreślają autorzy dokumentu, zastosowanie tymczasowego aresztu stanowi środek zapobiegawczy i nie powinno stanowić antycypacji kary. Szczególnie, że - jak podkreślono w dokumentach przygotowanych przez Senat - "w polskim systemie prawnym obserwowany jest obecnie poważny problem nadużywania instytucji tzw. małego świadka koronnego, a funkcjonariusze SW należą do grupy osób szczególnie narażonej na często bezzasadne i bezpodstawne oskarżenia ze strony osób chcących skorzystać" z nadzwyczajnego złagodzenia kary lub warunkowego jej zawieszenia, jeśli sprawca ujawni informacje dotyczące osób lub okoliczności przestępstwa.

Sam fakt zastosowania wobec funkcjonariusza środka zapobiegawczego w postaci tymczasowego aresztowania nie przesądza bowiem w żaden sposób, że dopuścił się on jakiegokolwiek nagannego czynu, który naruszałby prawo bądź godził w autorytet wykonywanej służby. Nie należy bowiem zapominać, iż tymczasowe aresztowanie jest jedynie środkiem zapobiegawczym, mającym na celu zabezpieczenie prawidłowego toku postępowania. Jego stosowanie nie powinno stanowić antycypacji kary, a sytuacja taka nie powinna zasługiwać na aprobatę ustawodawcy.
fragment uzasadnienia senackiego projektu ustawy o zmianie ustawy o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw

Senat proponuje więc wprowadzenie do ustawy o Służbie Więziennej rozwiązań, na mocy których możliwe będzie wszczęcie postępowania o ponowne nawiązanie stosunku służbowego, co sprawi, że mundurowi nie będą ponosić nieuzasadnionej kary. Wygaśnięcie stosunku służbowego będzie w ich konsekwencji decyzją, od której będzie można się odwołać u przełożonego, lub dalej wnieść skargę do sądu administracyjnego. Ogólnie po zmianach, jak czytamy w dokumentach, możliwe będzie w tej formacji wzruszenie każdej decyzji stwierdzającej wygaśnięcie stosunku służbowego.

Co więcej, wprost wskazano, że funkcjonariusze tej formacji są traktowani gorzej, niż ich koleżanki i koledzy z innych służb, jak np. Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej, Służbie Ochrony Państwa czy Straży Marszałkowskiej, gdzie nie przewiduje się wygaśnięcia stosunku służbowego z mocy prawa ze względu na jego tymczasowe aresztowanie. Przepisy w ich przypadku zakładają również możliwość powrotu do służby, jeśli postępowanie zostanie umorzone lub zakończone uniewinnieniem.

Na powyższej liście nie znalazła się jednak Agencja Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencja Wywiadu oraz Centralnego Biuro Antykorupcyjne, gdzie przepisy takie obowiązują i również nie zawierają opcji powrotu do służby. Aczkolwiek, decyzja o zwolnieniu ze służby podlega kontroli instancyjnej i kognicji sądów administracyjnych, więc można ją zaskarżyć (czego również ustawa o Służbie Więziennej nie przewiduje). Senat proponuje jednak wprowadzenie odpowiednich zmian także do ustaw dotyczących tych formacji, by spójne były w nich mechanizmy przywracania do służby oraz pojawiły się gwarancje jak np. te dotyczące świadczenia finansowego za czas pozostawiania poza służbą. Pewne modyfikacje senatorowie chcą wprowadzić także w przepisach dotyczących Służby Kontrwywiadu Wojskowego oraz Służby Wywiadu Wojskowego.

Senackie spóźnienie

Senat się napracował, ale wydaje się, że pracę w kwestii Służby Więziennej wykonał już w tym czasie sam resort sprawiedliwości. Obszerny projekt nowelizacji ustawy o Służbie Więziennej, zaprezentowany na początku roku, zakłada bowiem uproszczenie i przyspieszenie procedury ponownego nawiązania stosunku służbowego funkcjonariusza tej formacji m.in. właśnie w przypadku rozstrzygnięcia postępowania na jego korzyść (czy to np. przez jego umorzenie czy uniewinnienie), a także uregulowanie prawa do świadczenia pieniężnego za okres pozostawania poza służbą. O czym zresztą Ministerstwo Sprawiedliwości poinformowało Senat w ramach konsultacji projektu. Co więcej, resort proponuje w ramach nowelizacji, by postępowanie w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego zostało ograniczone do zbadania karalności funkcjonariusza oraz zdolności fizycznej i psychicznej do pełnienia służby, więc nie będzie on przechodził pełnego postępowania kwalifikacyjnego. Za okres pozostawania poza służbą przysługiwać będzie mu świadczenie pieniężne równe uposażeniu na stanowisku służbowym zajmowanym bezpośrednio przed ustaniem stosunku służbowego, jednak za maksymalnie sześć miesięcy i minimum za miesiąc.

Co ważne jednak, po pozytywnym zakończeniu postępowania w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego wydawany ma być akt mianowania na ostatnio zajmowane przez funkcjonariusza stanowisko lub na takie równorzędne w zakresie uposażenia zasadniczego. Jednak, gdy miejsce na takim nie znajdzie się, to mianuje się go na odpowiednio niższe. A jeśli mundurowy się na to nie zgodzi, to zapada decyzja o umorzeniu postępowania w sprawie ponownego nawiązania stosunku służbowego.

Losy senackiego projektu, a przynajmniej tej części dotyczącej Służby Więziennej, stoją więc pod znakiem zapytania. Zmiany na pewno jednak zostaną wprowadzone, choć możliwe, że w ramach innej ścieżki. Wydaje się również, że modyfikacji w ustach spodziewać się mogą ABW, AW, CBA, SKW i SWW, bowiem raczej pozytywnie o nich wypowiedzieli się - w ramach konsultacji - szefowie tych służb (sugerując pewne poprawki) oraz resort obrony narodowej. Uwagi, dotyczące finansów, miało Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Na razie senacki projekt, w ramach prac sejmowych, skierowano do opinii Biura Legislacyjnego, Biura Analiz Sejmowych oraz konsultacji ze związkowcami, a dokładnie NSZZ Funkcjonariuszy i Pracowników Więziennictwa.