Kontrola dotyczyła lat 2017-2023 i obejmowała Komendę Główną Policji, Komendę Stołeczną Policji oraz komendy wojewódzkie z siedzibą w Radomiu, w Krakowie, Bydgoszczy, Lublinie, Katowicach, Wrocławiu oraz Poznaniu. Kontrolerzy NIK sprawdzali, czy jednostki Policji prawidłowo zaplanowały, przygotowały i zrealizowały inwestycje budowlane.

Jak podaje NIK, z ustaleń kontrolerów wynika, że zadania związane z inwestycjami nie miały uzgodnionego programu określającego zakres i wartość przedsięwzięcia, a w przypadku budowy nowych obiektów, nie posiadały one także wymaganej zgody ministra odpowiedzialnego za budownictwo. W latach 2017-2023 takiej zgody miało nie posiadać 47 inwestycji, a 173 miały ją uzyskać ją dopiero po zgłoszeniu do finansowania z budżetu państwa.

Kontrola pokazała również – jak informuje NIK - że Komendant Główny lub jego zastępca mieli zatwierdzać zwiększoną wartość inwestycji, „co było sprzeczne z obowiązującymi przepisami, a zwłaszcza z ustawą o finansach publicznych”. Rzecz w tym, że w myśl przepisów, łączna kwota środków pochodzących z budżetu państwa jaka jest przeznaczona na inwestycję nie może być wyższa niż jej wartość określona w kosztorysie w momencie rozpoczęcia przedsięwzięcia. Jak się okazuje, w 17 zbadanych przez NIK przypadkach, łączna kwota środków z budżetu państwa przeznaczona na ich finansowanie przekroczyła wartość kosztorysową o 16,7 mln zł.

W okresie objętym badaniem Policja realizowała w całym kraju w sumie 694 inwestycje. NIK skontrolowała 18 z nich w dziewięciu województwach. Na prace budowlane, remontowe lub modernizacyjne wydano w sumie ponad 477 mln zł. W związku z wynikami kontroli Izba złożyła trzy zawiadomienia do prokuratury.
Fragment komunikatu NIK

Strzelnica i nie tylko

NIK skontrolowała między innymi budowę policyjnej strzelnicy, na którą Komenda Główna wydała 13 mln zł. Wolnostojący budynek na lotnisku Warszawa-Babice miał zostać oddany do użytku w październiku 2021 r., ale we wrześniu – jak przypomina Izba - powołując się na pandemię wykonawca robót złożył wniosek o przesunięcie terminu zakończenia prac do końca roku. W związku z tym, Policja wydłużyła termin realizacji inwestycji do 15 listopada 2021 r. i stało się to - jak podkreślono – „pomimo że wykonawca nie przedstawił żadnych dokumentów, które wskazywałyby na okoliczności uniemożliwiające, bądź w istotnym stopniu ograniczające terminowe wywiązanie się z umowy”. Nie przeszkodziło to jednak policyjnej centrali w podpisaniu z wykonawcą aneksu zmieniającego datę odbioru inwestycji. NIK zauważa, że tym samym Policja pozbawiła się możliwości dochodzenia zapłaty kary umownej w wysokości niemal 940 tys. zł (brutto) za niedotrzymanie terminu zakończenia budowy. 

W związku z tym NIK złożyła w maju 2024 r. zawiadomienie do prokuratury dotyczące możliwości popełnienia przestępstwa przez wskazane osoby, polegającego m.in. na zaniechaniu przeprowadzenia rzetelnej merytorycznej weryfikacji wniosku wykonawcy robót, na podstawie którego zawarto aneks do umowy.
Fragment komunikatu NIK

Strzelnicę do użytku przekazano ostatecznie 16 maja 2022 r., ale już 22 lipca została ona zamknięta „ze względów bezpieczeństwa”. Problem stanowić miały przede wszystkim „kulochwyty mobilne, czyli urządzenia, których zadaniem jest zatrzymywanie i zbieranie pocisków, co zapobiega rykoszetom”. Co ciekawe, od wykonawcy robót formacja miała nie uzyskać „certyfikatu potwierdzającego możliwość ich bezpiecznego użytkowania”.

Na strzelnicy nie było również urządzenia umożliwiającego tworzenie z kulochwytów torów taktycznych i pomieszczeń typu „shoot house”, co - w opinii NIK – miało wpływać na ograniczenie funkcjonalności całego obiektu. „Nieskuteczne egzekwowanie terminowego usunięcia usterek doprowadziło do tego, że przerwa w funkcjonowaniu strzelnicy trwała do 13 grudnia 2022 r., co uniemożliwiło prowadzenie tam szkoleń funkcjonariuszy” – poinformowała Najwyższa Izba Kontroli.

NIK złożyła też zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa w Komendzie Wojewódzkiej w Lublinie. Dotyczy ono m.in. „poświadczenia nieprawdy w związku z termomodernizacją budynku komendy”. KWP podpisać miała aneks do umowy na roboty budowlane, w którym zleciła m.in. „naprawę nawierzchni nieistniejących parkingów”. Faktycznie chodzić miało o budowę 19 miejsc postojowych, do czego rzeczywiście doszło, choć takich prac nie przewidywał projekt budowlany, na podstawie którego Komenda Wojewódzka uzyskała pozwolenie na budowę. 

Oprócz tego NIK informuje też o tym, że KWP w Lublinie* nie przeprowadziła „rzetelnej, merytorycznej weryfikacji zakresu robót dodatkowych przy termomodernizacji”. W aneksie do zawartych umów – jak czytamy - wyszczególniono m.in. doposażenie kotłowni, położenie nowych tynków w jednym z budynków czy wymianę podłogi. Wykonawca miał dostać za ich wykonanie dodatkowo co najmniej 450,9 tys. zł (brutto), „mimo że prace te powinny być wykonane w ramach umowy podstawowej”. W zawiadomieniu jest także mowa o popełnieniu przestępstwa przez pracowników KWP, polegającego na zaniechaniu naliczenia i dochodzenia kar umownych od wykonawcy w łącznej wysokości co najmniej 3,3 mln zł. 

Do naliczenia kar miało nie dojść też w przypadku inwestycji w Lublinie. Chodzi o budowę nowej siedziby I Komisariatu Policji. W tym przypadku kary umowne – jak informuje NIK - powinny wynieść ponad 7,4 mln zł. „Nienaliczenie i niewyegzekwowanie kar umownych to działanie na szkodę Skarbu Państwa” – informuje Izba.

Jak czytamy, NIK złożyła w prokuraturze jeszcze jedno zawiadomienie – dotyczące „uzasadnionego podejrzenia popełnienia przestępstwa w Komendzie Stołecznej Policji w Warszawie”. Sprawa dotyczyć ma nierzetelnego prowadzenia ksiąg rachunkowych.

Potrzebne zmiany

NIK informuje, że na zrealizowanie 18 inwestycji, w tym budowę 13 nowych komend, skontrolowane jednostki policji wydały w latach 2017–2022 w sumie ponad 477 mln zł.

Stwierdzono, że – poza sprawami, którymi zająć ma się prokuratura - w 13 przypadkach programy inwestycji sporządzono niezgodnie z wymogami. Miały one nie zawierać np.: zapisów dotyczących oceny ekonomicznej efektywności inwestycji czy planowanej kwoty środków finansowych i źródeł ich pochodzenia. 16 skontrolowanych programów inwestycyjnych opracowanych przez jednostki Policji zostało nierzetelnie zweryfikowanych - nie podano m.in. danych dotyczących planowanego okresu zagospodarowania obiektów po zakończeniu realizacji inwestycji. Co więcej – jak donosi NIK - trzy z 14 objętych szczegółowym badaniem zadań inwestycyjnych realizowano bez zgody ministra odpowiedzialnego za budownictwo. Chodzi o strzelnicę w Warszawie, KMP w Kaliszu i KPP w Pile.

Co jednak istotne, kontrolerzy mieli też ustalić, że „postępowania na wybór wykonawców robót budowlanych zostały przeprowadzone z zachowaniem zasad uczciwej konkurencji i równego traktowania oferentów”, a  „zamówień udzielono tym, którzy złożyli najkorzystniejsze oferty”. Wyjątek od tej reguły stanowić ma budowa Komendy Powiatowej Policji w Wadowicach, w przypadku której „nieprawidłowo wybrano wykonawcę dokumentacji projektowej inwestycji”. 

Nieprawidłowości w zakresie realizacji inwestycji wystąpiły natomiast w przypadku siedmiu z 18 skontrolowanych zadań i dotyczyły m.in. „nieegzekwowania od wykonawców obowiązków wynikających z zawartych umów, np. przedstawienia dowodów zapłaty należnego podwykonawcom wynagrodzenia.” Jak podnosi NIK, „takich dowodów nie otrzymała Komenda Główna Policji, a mimo to zapłaciła wykonawcy strzelnicy 5,7 mln zł”.

Błędy dotyczą też nieegzekwowania kar umownych za niewykonanie lub nienależyte wykonanie zobowiązań objętych umową. „Ich łączna kwota wyniosła ok. 10 mln zł, z czego prawidłowo zostały one naliczone w dziewięciu skontrolowanych zadaniach w wysokości ponad 485 tys. zł (ok. 5 proc.) i wyegzekwowane w kwocie tylko 109 tys. zł (ok. 22 proc. naliczonych i ponad 1 proc. należnych kar)” – czytamy.

Dla czterech zbadanych inwestycji nie naliczono kar umownych w łącznej wysokości 9,5 mln zł (ponad 95 proc. należnych). Chodzi o budowę nowej siedziby Posterunku Policji w Wiązownie i Komendy Powiatowej w Zwoleniu, a także Komisariatu Policji I w Lublinie oraz termomodernizacji Komendy Wojewódzkiej w Lublinie. W przypadku dwóch ostatnich inwestycji NIK złożyła zawiadomienie do prokuratury. Inwestycje realizowały Komenda Wojewódzka z siedzibą w Radomiu, Komenda Stołeczna oraz KWP w Lublinie.
Fragment komunikatu NIK

Najwyższa Izba Kontroli, zwróciła się m.in. z wnioskiem do premiera o „zainicjowanie wprowadzenia zmian w ustawie o finansach publicznych oraz rozporządzeniu w sprawie finansowania inwestycji z budżetu państwa dotyczących możliwości zwiększenia wartości kosztorysowej inwestycji po rozpoczęciu jej realizacji, w tym trybu i warunków takiego zwiększenia”. Zalecenia wysłano też do szefa Policji, który – zdaniem NIK – powinien wzmocnić nadzór nad przygotowaniem i realizacją inwestycji w Policji. KGP powinna zapewnić dla wszystkich realizowanych przedsięwzięć: programy inwestycji zawierające określone w przepisach elementy, wymagane zgody na zakup lub budowę nieruchomości oraz na wykonywanie robót budowlanych na nieruchomości oddanej w trwały zarząd oraz rzetelne dokumentowanie przebiegu budowy, warunków udziału podwykonawców w realizacji zadań oraz „egzekwowanie od wykonawców wywiązywania się z obowiązków umownych w tym zakresie”.

Zobacz pełną wersja raportu NIK „[Realizacja inwestycji budowlanych przez Policję”.](https://www.nik.gov.pl/plik/id,30137,vp,33159.pdf)

*Artykuł został edytowany (6.12.2024 r., godz. 15.30). W poprzedniej wersji omyłkowo zamiast KWP w Lublinie wskazano KWP w Poznaniu