Tymczasowe kontrole na granicy ze Słowacją zostały wprowadzone 4 października w trybie pilnym na podstawie kodeksu granicznego Schengen. MSWiA tłumaczyło to tym, że kontrole są niezbędne do „zapewnienia bezpieczeństwa wewnętrznego i porządku publicznego w związku z wystąpieniem poważnego zagrożenia nielegalną imigracją na polsko-słowackim odcinku granicy państwowej”.

W trybie pilnym resort spraw wewnętrznych i administracji mógł przywrócić tymczasowe kontrole na granicy ze Słowacją na maksymalny całkowity okres dwóch miesięcy, czyli do 3 grudnia. W tzw. trybie normalnym o wprowadzeniu kontroli Komisja Europejska musiała zostać poinformowana z czterotygodniowym wyprzedzeniem.

Z projektu rozporządzenia MSWiA, które zostało opublikowane na stronie Rządowego Centrum Legislacji jasno wynika, że o chęci przedłużenia tymczasowej kontroli została poinformowana zarówno Komisja Europejska jak i państwa członkowskie. Mówił o tym też – w połowie października - były już minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński. „Zgodnie z art. 25 ust. 1 kodeksu granicznego Schengen państwo członkowskie w przypadku zaistnienia poważnego zagrożenia porządku publicznego lub bezpieczeństwa wewnętrznego może wyjątkowo przywrócić kontrolę graniczną na granicach wewnętrznych, na ograniczony okres nieprzekraczający 30 dni, lub na okres przewidywalnego istnienia tego poważnego zagrożenia, jeśli przekracza on 30 dni” – czytamy w uzasadnieniu projektu.

W sytuacji, gdy państwo członkowskie planuje przywrócenie kontroli granicznej na granicach wewnętrznych na podstawie art. 25, jest zobowiązane powiadomić pozostałe państwa członkowskie i Komisję najpóźniej cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli lub w krótszym terminie w przypadku gdy okoliczności, które spowodowały potrzebę przywrócenia kontroli granicznej na granicach wewnętrznych, staną się znane później niż cztery tygodnie przed planowanym przywróceniem kontroli. Powyższy warunek został spełniony
Fragment projektu rozporządzenia MSWiA

Do tej pory kontrola graniczna na granicy ze Słowacją była przedłużana trzy razy: od 14 października do 2 listopada, od 3 listopada do 22 listopada oraz od 23 listopada do 3 grudnia. Resort spraw wewnętrznych i administracji „uwzględniając fakt, że nadal istnieją przesłanki uzasadniające konieczność dokonywania kontroli na polsko-słowackim odcinku granicy państwowej” proponuje przedłużyć po raz czwarty kontrolę, która obowiązywałaby od 3 grudnia do 2 stycznia 2024 roku.

Według projektu, rozporządzenie wejdzie w życie z dniem następującym po dniu ogłoszenia. „W związku z potrzebą pilnego wprowadzenia projektowanego rozwiązania oraz jego znaczeniem dla bezpieczeństwa państwa, zdecydowano się skorzystać z przewidzianej w art. 4 ust. 2 ustawy z dnia 20 lipca 2000 r. o ogłaszaniu aktów normatywnych i niektórych innych aktów prawnych możliwości skróceniavacatio legis. Zgodnie z ww. przepisem w uzasadnionych przypadkach akty normatywne mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia tego aktu w dzienniku urzędowym” – wskazuje w uzasadnieniu MSWiA.

Od 4 października, czyli od wprowadzenia tymczasowych kontroli, Straż Graniczna skontrolowała 638 tys. osób i 276 tys. pojazdów. Granicę polsko-słowacką można przekraczać tylko w wyznaczonych miejscach. Wyrywkowo kontrolowane są osoby wjeżdżające do Polski. Trzeba mieć ze sobą dokument podróży - dowód osobisty lub paszport.