AKTUALIZACJA 

W środę wieczorem, połączone komisje administracji i spraw wewnętrznych oraz obrony narodowej, podczas pierwszego czytania projektu ustawy o budowie zabezpieczenia granicy państwowej, zarekomendowały przyjęcie przygotowanych przez MSWiA przepisów wraz z kilkoma poprawkami redakcyjnymi i legislacyjnymi. Propozycje zmian zgłaszane przez opozycję, większością głosów, zostały odrzucone. Niektóre poprawki, w tym m.in. dotycząca przedstawiania przez szefa MSWiA i pełnomocnika comiesięcznych sprawozdań z realizacji inwestycji przed Sejmem, mają zostać – po zmianach – złożone ponownie podczas drugiego czytania. 

Za przyjęciem ustawy wraz z poprawkami głosowało 35 posłów, przeciw było 16.

Z harmonogramu obrad Sejmu wynika, że drugie czytanie może odbyć się jeszcze w środę, około godz. 23. Do głosowania nad projektem ma dojść podczas czwartkowego bloku głosowań, między godz. 17 a 19.

Minister spraw wewnętrznych i administracji Mariusz Kamiński poinformował we wtorek wieczorem, że Rada Ministrów przyjęła zgłoszony przez MSWiA projekt ustawy o budowie zabezpieczenia granicy państwowej. Jak zaznaczył, projekt zakłada stworzenie "solidnej, wysokiej zapory, wyposażonej również w system monitoringu oraz detekcji ruchu". Budowę takiej zapory na granicy z Białorusią zapowiedział w ubiegłym tygodniu wicepremier ds. bezpieczeństwa, prezes PiS Jarosław Kaczyński.

Również we wtorek wieczorem projekt wpłynął do Sejmu i został opublikowany na sejmowej stronie. Ustawa o budowie zabezpieczenia granicy państwowej, jak czytamy w dokumencie, określi zasady przygotowania i realizacji zabezpieczenia - bariery - na polskiej granicy stanowiącej granicę zewnętrzną UE. W uzasadnieniu zaznaczono, że Polska od miesięcy doświadcza rosnącej presji migracyjnej na polsko-białoruskim odcinku granicy państwowej. Jak wskazano, napływ obywateli państw trzecich odbywa się przy wsparciu białoruskich służb państwowych. Działania te, jak podkreślono, mają charakter hybrydowy, a ich celem jest destabilizacja sytuacji w Polsce i UE.

Wybudowanie odpowiedniej do zagrożeń bariery wzdłuż granicy państwowej przyczyni się do skutecznego przeciwdziałania nielegalnej migracji. Stąd konieczność pilnego przygotowania ustawy i podjęcia jak najszybciej prac w zakresie wybudowania odpowiednich budowli i zainstalowania urządzeń, składających się na projektowaną barierę.

Zgodnie z opublikowanym dokumentem, inwestycja będzie celem publicznym, a inwestorem zostanie Komendant Główny Straży Granicznej. W Ocenie Skutków Regulacji wskazano, że skutki finansowe związane z budową bariery oszacowano na kwotę 1 mld 615 mln złotych. W skład tej kwoty wchodzi 1 mld 500 mln złotych na budowę fizycznej bariery oraz 115 mln zł na urządzenia techniczne (perymetria). Wydatki zostaną pokryte z budżetu państwa w drodze zwiększenia w 2021 r. o 1 mld 115 mln złotych budżetu SG, a także w 2022 r. ze środków Funduszu Wsparcia SG w wysokości 500 mln zł.

W projekcie przewidziano, że do inwestycji nie będą stosowane przepisy odrębne, w tym m.in. prawa budowlanego, prawa wodnego, prawa ochrony środowiska oraz przepisów o udostępnianiu informacji o środowisku, przepisów o ochronie gruntów rolnych i leśnych oraz środowiskowych. Według projektodawców to rozwiązanie umożliwi efektywne i szybkie zrealizowanie inwestycji. Nie będzie wymagane uzyskanie decyzji, zezwoleń, opinii i uzgodnień. Na wniosek KG SG właściwe organy niezwłocznie przedstawią natomiast stanowisko bądź udzielą wsparcia w związku z inwestycją, w tym przez możliwą minimalizację zagrożeń dla środowiska. 

Do zamówień związanych z inwestycją nie będzie też stosowane Prawo zamówień publicznych. Kontrolę zamówień sprawować będzie Centralne Biuro Antykorupcyjne. Projektowana regulacja zakłada również, że informacje dotyczące konstrukcji, zabezpieczeń i parametrów technicznych bariery nie będą stanowić informacji publicznej i nie będą podlegać udostępnieniu w trybie odrębnych przepisów. Wojewoda, jak czytamy także w projekcie, na wniosek KG SG ograniczy w drodze decyzji, jeśli będzie to konieczne, sposób korzystania z nieruchomości.

Jeden z projektowanych przepisów ustawy zakłada ponadto, że "jeżeli wynika to z potrzeb związanych z inwestycją", wojewoda na wniosek lub po zasięgnięciu opinii komendanta oddziału Straży Granicznej może wprowadzić zakaz przebywania na określonym obszarze nie szerszym niż 200 m od linii granicy państwowej. Zakaz ten nie będzie dotyczył właścicieli nieruchomości na tym obszarze oraz osób, którym na przebywanie w tej strefie zezwoli komendant oddziału.

Projekt przewiduje też możliwość wywłaszczenia obywateli z nieruchomości niezbędnej do budowy bariery. "W przypadku konieczności wywłaszczenia nieruchomości zastosowanie będą miały odpowiednio przepisy o wywłaszczaniu nieruchomości, przy czym Komendant Główny Straży Granicznej będzie mógł przystąpić do niewłócznej realizacji inwestycji na danej nieruchomości w przypadkach określonych w ustawie o ochronie granicy państwowej" - czytamy w uzasadnieniu projektu.

W Ocenie Skutków Regulacji zaznaczono, że "budowa bariery jest celem publicznym, zaś projektowana ustawa zapewnia wywłaszczanym odszkodowanie za wywłaszczoną nieruchomość", zatem w ocenie projektodawców spełnia wymogi konstytucyjnego prawa ochrony własności. Projektowany system szacowania odszkodowań, jak dodano, zapewni, że będą one odpowiadać rzeczywistej wartości wywłaszczonych nieruchomości. "Dotychczasowym posiadaczom będą przysługiwały wszelkie uprawnienia niezbędne do uzyskania słusznego odszkodowania od skarbu państw" - podkreślono. 

Wydatki na wypłatę odszkodowań pokryją wojewodowie. W OSR zaznaczono, że nie da się jednoznacznie wyliczyć łącznej kwoty odszkodowań, ponieważ zależy ona od liczby i wartości nieruchomości, a także długości odcinków granicy, na których zbudowana zostanie bariera.

Projektowana regulacja zakłada również, że KG SG za zgodą ministra spraw wewnętrznych powoła pełnomocnika do spraw przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej. Wyłoni go spośród osób posiadających wiedzę z zakresu prawa budowlanego. Ponadto, według projektu, powołany zostanie zespół do spraw przygotowania i realizacji zabezpieczenia granicy państwowej, któremu przewodniczyć będzie minister spraw wewnętrznych i w którego skład wejdą przedstawiciele poszczególnych resortów, instytucji i służb. Projekt zakłada, że ustawa wejdzie w życie dzień po ogłoszeniu. 

Prezydent "na tak"? 

Szef Biura Bezpieczeństwa Narodowego Paweł Soloch pytany na antenie Polsat News m.in. o to, czy prezydent Andrzej Duda jest przychylny temu projektowi, odpowiedział, że "generalnie co do kierunku - tak". "Mamy już konkretne propozycje zapisów, jesteśmy w trakcie analizy. Jesteśmy też w kontakcie z przedstawicielami rządu. Ale jeśli chodzi o sam kierunek, to nie ma jakichś zasadniczych wątpliwości" – zapewnił szef BBN. Dodał, że "panu prezydentowi zależy przede wszystkim na bezpieczeństwie państwa oraz Polaków, zwłaszcza tych, którzy mieszkają w rejonie przygranicznym, a także na ochronie suwerenności naszych granic".

Pytany, czy pomysł takiego rozwiązania, jest przyznaniem się do fiaska dotychczasowych rozwiązań, Soloch zapewnił, że "świadomość tego, że to nie wystarcza, była od pewnego czasu, chociaż oczywiście pewne oczekiwania co to tego, że władze Białorusi zaniechają wrogich działań przeciwko Polsce, a de facto przeciwko całej Unii Europejskiej były". "Przygotowywaliśmy się do tego, że to zagrożenie będzie trwało więcej niż parę tygodni, nie ma więc specjalnego zaskoczenia" – wskazał. Powiedział także, że już od dłuższego czasu były zapowiedzi tego, aby wnieść tego typu konstrukcję. "Trwały też rozmowy i przygotowania do tego, zarówno pod kątem stworzenia instrumentów prawnych, ale przede wszystkim co do budowy samej zapory" – wskazał.

Jesteśmy w stałym kontakcie z rządem. Będziemy szczegółowo konsultowali również aspekty techniczne. Na razie rozmawialiśmy przede wszystkim o rozwiązanych prawnych i o samej idei wznoszenia takiej budowli"

Pytany, czy informacje o strzałach na granicy nie są powodem, aby złożyć wniosek o konsultacje z art. 4 NATO, szef BBN zapewnił, że są prowadzone rozmowy z sojusznikami. "Miałem również okazję podnieść ten temat na spotkaniu doradców bezpieczeństwa NATO w ubiegły czwartek. Na tę chwilę nie widzimy potrzeby, aby odwoływać się od art. 4. Oczywiście tę kwestię poruszamy i udzielamy szczegółowych informacji naszym sojusznikom" – zapewnił.

Budowę zapory na granicy z Białorusią, innej niż doraźne zabezpieczenia, zapowiedział w ubiegłym tygodniu w Białymstoku wicepremier ds. bezpieczeństwa, prezes PiS Jarosław Kaczyński po wyjazdowym posiedzeniu Komitetu ds. Bezpieczeństwa Narodowego i Spraw Obronnych. 

Stan wyjątkowy w przygranicznym pasie z Białorusią - w 183 miejscowościach woj. podlaskiego i lubelskiego - w związku z presją migracyjną obowiązuje od 2 września. Od sierpnia Straż Graniczna udaremniła ponad 16 tys. prób nielegalnego sforsowania granicy polsko-białoruskiej, z czego ponad 5 tys. miało miejsce w październiku. We wszystkich ośrodkach straży granicznej przebywa obecnie ponad 1,5 tys. migrantów.

PAP/IS24