Stały Komitet Rady Ministrów przyjął projekt ustawy wprowadzający do Służby Więziennej dodatek mieszkaniowy. Dotychczasowa droga legislacyjna dokumentu jest jednak dość wyboista i kręta. Sporo uwag do rozwiązań przygotowanych przez resort sprawiedliwości miało m.in. Ministerstwo Finansów, które – mówiąc eufemistycznie - nie jest zbyt chętne do powiększania obciążeń budżetowych państwa. Obiekcje dotyczące zaprojektowanych rozwiązań miał też MON oraz MSWiA.

Czas ucieka

Dodatek mieszkaniowy w służbach nadzorowanych przez MSWiA niebawem zostanie wypłacony funkcjonariuszom, podczas gdy przepisy dotyczące mundurowych z SW nie zostały jeszcze nawet przyjęte przez rząd. Co więcej różnią się one nieco od tego co zaproponowano policjantom, strażnikom granicznym czy strażakom. Jak wyglądać ma mieszkaniówka w Służbie Więziennej? 

Zacznijmy od tego, że – podobnie jak w MSWiA – świadczenie to, co do zasady, będzie powszechne (oprócz mundurowych w służbie kandydackiej). Jednak w przypadku funkcjonariuszy SW, którzy otrzymali pomoc finansową na uzyskanie lokalu mieszkalnego na podstawie dotychczasowych regulacji, przepisy przewidują wypłatę nowego dodatku pomniejszonego „o kwotę stanowiącą 1/120 z otrzymanej pomocy finansowej za każdy miesiąc wypłaty świadczenia mieszkaniowego przez kolejne 120 miesięcy lub do dnia ustania stosunku służbowego, bądź też w pełnej kwocie pod warunkiem zwrotu przez funkcjonariusza przyznanej pomocy finansowej”. Przypomnijmy, że mundurowi z MSWiA, by otrzymać nowy dodatek, muszą oddać jedynie połowę wcześniej otrzymanej pomocy. 

Wysokość mieszkaniówki będzie ustalana kwotowo jako iloczyn stawki podstawowej oraz mnożnika lokalizacyjnego ustalonego dla jednostki organizacyjnej Służby Więziennej, w której funkcjonariusz pełni służbę. MS przewiduje, że stawka podstawowa wynosić będzie 600 zł. Mnożnik dla Warszawy określony zostanie na poziomie 3, dla miast, w których znajdują się siedziby wojewodów lub marszałków województw - 2,5, dla miast na prawach powiatu oraz miast, w których znajdują się siedziby władz powiatów – 2, a dla pozostałych miejscowości – 1,5.

Nowe przepisy likwidują dotychczas funkcjonujące równoważniki pieniężne z tytułu braku mieszkania oraz za remont zajmowanych lokali mieszkalnych i pomoc finansową na uzyskanie lokalu mieszkalnego. Projektowane świadczenie mieszkaniowe ma przysługiwać każdemu z małżonków będących funkcjonariuszami Służby Więziennej, nie będzie również różnicowało funkcjonariuszy w zależności od ich stażu służbowego (czy jest w służbie przygotowawczej czy w służbie stałej). Dodatek ma być nieopodatkowany i obowiązywać z mocą od 1 lipca 2025 roku.

O tym, jaki kształt ostatecznie będą miały przepisy dotyczące mieszkaniówki, przekonamy się jednak dopiero w momencie, kiedy dokument przez etap prac w Sejmie i Senacie.

Ministerstwo pilnuje pieniędzy

Kluczowe z punktu widzenia nowej mieszkaniówki, są kwestie jej finansowania. Tym bardziej, że w skali roku mówimy o – bagatela – prawie 430 mln złotych. I właśnie to, skąd pochodzić będą środki na dodatek, stało się przedmiotem „epistolarnej wymiany zdań” między wiceszefami resortu sprawiedliwości i finansów i gospodarki. 

Jak wynika z treści pisma z 24 października 2025 roku, jakie Arkadiusz Myrcha skierował do sekretarza Stałego Komitetu Rady Ministrów, minister finansów i gospodarki podtrzymał dotyczącą sposób finansowania świadczeń mieszkaniowych dla funkcjonariuszy Służby Więziennej. Resort finansów i gospodarki oczekuje, że wydatki na mieszkaniówkę dla SW w 2026 roku, zostaną sfinansowane w ramach środków jakie na przyszły rok do dyspozycji - na Służbę Więzienną - miał będzie resort sprawiedliwości. 

Jak zaznaczył wiceszef MS, „w ramach oszacowanych na poziomie 428,2 mln zł całorocznych skutków finansowych ustawy, 98 mln zł będzie pochodziło ze środków ujętych w dotychczasowym limicie wydatków więziennictwa w części 37 Sprawiedliwość, a 165 mln zł zostało ujęte w rezerwie celowej budżetu państwa (poz. 49 Utrzymanie rezultatów niektórych projektów zrealizowanych przy udziale środków z UE, w tym systemy informatyczne, a także środki na wsparcie potencjału realizacji zadań publicznych)”. Podkreślił też, że dla resortu sprawiedliwości, „bezsprzecznym jest również, że pozostała kwota wydatków niezbędna na sfinansowanie przedmiotowych przepisów (165,2 mln zł) zostanie docelowo sfinansowana z części 37 Sprawiedliwość, po uprzednim dokonaniu - na etapie prac parlamentarnych nad projektem ustawy budżetowej na rok 2026 – przeniesienia ww. kwoty z części 15 Sądy powszechne.” Tym samym, pieniądze na sfinansowanie mieszkaniówki w SW pochodzić mają – jak pisze Myrcha – „ze środków obecnie już zaplanowanych w częściach pozostających w dyspozycji Ministra Sprawiedliwości”.

Należy zatem wyraźnie podkreślić, że Minister Sprawiedliwości nie będzie występował do Ministra Finansów i Gospodarki o żadne dodatkowe środki na rok 2026 na ww. cel. Środki na finansowanie wejścia w życie projektowanej ustawy w roku 2026 pochodzić będą z wydatków już zaplanowanych w projekcie ustawy budżetowej na rok 2026 w części 37 Sprawiedliwość i części 15 Sądy powszechne, których dysponentem jest Minister Sprawiedliwości oraz środków ujętych w rezerwach celowych w zakresie przeznaczonym na zadania realizowane w resorcie sprawiedliwości.
Fragment pisma wiceministra Arkadiusza Myrchy do sekretarza Stałego Komitetu Rady Ministrów z 24 października 2025 roku

Wiceminister Myrcha dodał również, że „zabezpieczenie w rezerwie celowej budżetu państwa na rok 2026 środków w wysokości 165 mln zł, które stanowią ponad 38 proc. ogólnych potrzeb związanych z wprowadzaniem świadczenia mieszkaniowego, gwarantuje racjonalne wydatkowanie tych środków na cel, na który zostały zaplanowane oraz stanowi element kontroli Ministra Finansów i Gospodarki nad prawidłowym i celowym wydatkowaniem tych środków”. Dodał również, że MS będzie występował o uruchomienie środków z ww. rezerwy „jedynie w przypadku takiej konieczności, tj. po wyczerpaniu środków dostępnych na ten cel w części 37 Sprawiedliwość”.

Do pisma wiceszefa MS, kierującego projekt ustawy na SKRM, odniosła się 29 października wiceminister finansów Hanna Majszczyk. Wprost wskazała, że „absolutnie nie do przyjęcia jest założenie, że przedmiotowe wydatki zostaną pokryte z innej części budżetowej, niż ta, z której realizowane są wydatki w zakresie służby więziennej.” Jak dodała, „trzeba pamiętać, że wydatki na dodatki mieszkaniowe będą rodziły konsekwencje w kolejnych latach”. „Nie można zatem uznać z założenia, że ich finansowanie będzie opierało się na corocznym pozbawiania innej części wydatków – zwłaszcza, że mowa jest o tym, że tym źródłem miałaby być jednostka z art. 139 ust. 2 ustawy o finansach publicznych” - czytamy w dokumencie adresowanym do sekretarza Stałego Komitetu Rady Ministrów.

W kolejnym dokumencie, skierowanym do sekretarza SKRM 4 listopada, wiceminister Myrcha poinformował, że „uwaga Ministra Finansów i Gospodarki dotycząca zweryfikowania w Ocenie Skutków Regulacji źródeł finansowania wykonania ustawy w zakresie wypłaty funkcjonariuszom świadczenia mieszkaniowego w 2026 roku została uwzględniona przez zmianę brzmienia pkt 6 OSR, dodatkowo uwagi zawarte w pkt 2 pisma Ministra Finansów i Gospodarki nr FS2.021.49.2025 z dnia 29 października 2025 r. zostały uwzględnione przez nadanie nowego brzmienia przepisom art. 21 ust. 1 pkt 77 oraz 77a-77c oraz przez dodanie nowych przepisów art. 55zs i art. 52zt w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (vide art. 2 projektu ustawy)”. Wiceszef MS dodał, że „w pozostałym zakresie Ministerstwo Sprawiedliwości podtrzymuje swoje dotychczasowe stanowisko”.

Dysproporcje między formacjami

Na pierwszym etapie konsultacji, nie została też uwzględniona uwaga ministra obrony narodowej, którego zdaniem w przepisach dotyczących dodatku mieszkaniowego w SW wprowadzane są rozwiązania, które nie funkcjonują w ustawie o zakwaterowaniu Sił Zbrojnych Rzeczypospolitej Polskiej. Chodzi o przyznanie prawa do świadczenia mieszkaniowego „funkcjonariuszom powołanym na wyższe stanowisko kierownicze w Służbie Więziennej albo przeniesionym z urzędu do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej położonej w innej miejscowości, którym przydzielono kwaterę tymczasową w miejscowości pełnienia służby lub w miejscowości pobliskiej”. Zdaniem MON, przyjęcie tej propozycji „zwiększa dysproporcje między formacjami.”

Odmiennego zdania jest Ministerstwo sprawiedliwości, które uważa, że rozwiązanie to „przewidziane jest jako jeden z istotnych elementów kształtowania polityki kadrowej w Służbie Więziennej i ma na celu zwiększenie dyspozycyjności kadry kierowniczej i zarządzającej tej formacji”.

Zauważenia wymaga, iż funkcjonariusz powołany na wyższe stanowisko kierownicze w Służbie Więziennej albo przeniesiony z urzędu do pełnienia służby w innej jednostce organizacyjnej położonej w innej miejscowości, który otrzymał kwaterę tymczasową w nowej miejscowości pełnienia służby, ponosi zarówno koszty utrzymania mieszkania w dotychczasowym miejscu zamieszkania, jak i dodatkowo koszty związane z użytkowaniem przyznanej mu kwatery tymczasowej. Z tego tytułu funkcjonariusz ponosi także koszty dostarczania i zużycia mediów (energii elektrycznej i cieplnej, gazu, wody, ścieków, odpadów) oraz wydatki związane z korzystaniem z urządzeń radiowotelewizyjnych, windy, telefonu, Internetu i domofonu. Tym samym funkcjonariusz, który został powołany na wyższe stanowisko kierownicze lub został przeniesiony z urzędu do innej miejscowości, w przypadku utraty prawa do wypłaty projektowanego powszechnego świadczenia mieszkaniowego z racji przyznania kwatery tymczasowej w miejscowości znacznie odległej od dotychczasowego miejsca zamieszkania, zostałby pozbawiony rzeczonego uprawnienia wyłącznie z uwagi na potrzebę podjęcia służby w nowym miejscu wykonywania obowiązków. Trzeba uznać, iż takie rozwiązanie nie przyczyniłoby się do zachowania płynności i prawidłowego toku wykonywania ustawowych obowiązków Służby Więziennej.
Fragment pisma wiceministra Arkadiusza Myrchy do sekretarza Stałego Komitetu Rady Ministrów z 24 października 2025 roku

Jak się okazuje tutaj także dokonano pewnej korekty, a „Ministerstwo Sprawiedliwości – w celu uspójnienia regulacji proponowanych dla Służby Więziennej z rozwiązaniami obowiązującymi już w służbach podległych ministrowi właściwemu do spraw wewnętrznych oraz Ministrowi Obrony Narodowej – proponuje, by wszyscy funkcjonariusze, którzy otrzymują równocześnie kwatery tymczasowe i świadczenie mieszkaniowe, ponosili pełne koszty użytkowania kwater tymczasowych, obejmujące zarówno opłaty czynszowe, jak i koszty związane z dostawą do nich energii elektrycznej i cieplnej, gazu i wody, odbioru ścieków, odpadów i nieczystości ciekłych oraz wydatki związane z korzystaniem z urządzeń radiowo-telewizyjnych, windy, telefonu, Internetu i domofonu. Podobne regulacje odnosić się będą do funkcjonariuszy w służbie przygotowawczej.” „Koszty ponoszone przez funkcjonariuszy, którzy korzystać będą wyłącznie z prawa do kwater tymczasowych, ograniczone będą do opłat za media. Proponowane rozwiązanie dostosowuje uprawnienia przysługujące funkcjonariuszom formacji podległej Ministrowi Sprawiedliwości do zasad przyjętych w innych służbach mundurowych” - czytamy. Jak dodano „wskazane wyżej rozwiązania zostały zawarte w nowym brzmieniu art. 189 ustawy o Służbie Więziennej”.

Co dalej?

Decyzja podjęta dziś przez SKRM to wstępny, choć ważny etap prac nad nowymi rozwiązaniami dotyczącymi pomocy mieszkaniowej w SW. Warto jednak zdać sobie sprawę z tego, że – by projekt trafił do Sejmu - musi jeszcze przyjąć go rząd Dopiero potem pochylą się nad nim posłowie i senatorowie, by ostatecznie trafił na biurko prezydenta. Wyraźnie widać więc, że pracy jest sporo, a czasu - jeśli nowa mieszkaniówka ma trafić do mundurowych z SW jeszcze w tym roku - nie ma zbyt wiele.

Osobną sprawą jest są też uwagi wnoszone przez stronę społeczną, które nie zostały uwzględnione w trakcie prac na projektem. Mundurowi zapowiedzieli jednak, że zaraz po uchwaleniu ustawy będą ponownie wnosić o dokonanie – ich zdaniem – koniecznych zmian. Z pewnością wykorzystają oni też etap prac w parlamencie, by część swoich propozycji spróbować zaimplementować do nowych przepisów. 

Biorąc jednak pod uwagę fakt, że część mundurowych z MSWiA swoją mieszkaniówkę – wraz z wyrównaniem – może mieć na koncie zanim przepisy dotyczące MS zostaną uchwalone, nie ma co ukrywać, że resort sprawiedliwości nie ma już ani chwili do stracenia. Każde opóźnienie, bez względu na jego przyczyny, będzie wpływało negatywnie na nastroje w formacji, które – biorąc pod uwagę przeciągające się miesiącami prace – i tak nie są dziś przesadnie dobre.