Zastępca Dyrektora Generalnego Służby Więziennej, wysłał do dyrektorów okręgowych i komendantów szkół pismo w sprawie nadgodzin. Dokument zawiera m.in. zalecenia dotyczące ich ewidencjonowania. Wiceszef SW w piśmie odnosi się jednak także do kwestii nadgodzin wypracowanych przed 1 lipca 2019 roku, a więc przed wejściem w życie przepisów określających nowe zasady rozliczania nadgodzin. Przypomnijmy, zgodnie z tymi przepisami, funkcjonariuszowi SW, za czas spędzony w służbie ponad ustawowo określoną normę 40 godzin tygodniowo, "przysługuje w okresie rozliczeniowym czas wolny od służby w tym samym wymiarze albo po zakończeniu okresu rozliczeniowego rekompensata pieniężna, o ile w terminie 10 dni od dnia zakończenia okresu rozliczeniowego nie wystąpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze".

Mechanizm ten nie dotyczy jednak nadgodzin wypracowanych przed 1 lipca 2019 roku. W związku z nie do końca jasną sytuacją dotyczącą nadgodzin pochodzących z okresu przed 1 lipca 2019 oraz pojawiającymi się informacjami mówiącymi, że mogą one zwyczajnie "przepaść", wiceszef formacji polecił "przeprowadzić ponownie działania wyjaśniające i informacyjne, wskazujące jednoznacznie, że nadpracowane godziny nie ulegają przedawnieniu".

Jak zauważa płk Leńczuk, ustawa wprowadzająca nowe zasady dotyczące nadgodzin "w istocie uchyliła art. 137 ustawy o Służbie Więziennej".

1. Funkcjonariusz, który przed dniem ustania stosunku służbowego nie wykorzystał czasu wolnego od służby za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar, otrzymuje ekwiwalent pieniężny.

2. Ekwiwalent pieniężny za każde rozpoczęte 8 godzin niewykorzystanego czasu wolnego od służby ustala się w wysokości 1/21 miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego na ostatnio zajmowanym stanowisku służbowym.

Leńczuk podkreśla jednak, że "w art. 16 ust. 1 ustawy zmieniającej określono, że <<do udzielania czasu wolnego w zamian za czas służby przekraczający normę określoną w art. 121 ust. 1 ustawy zmienianej w art. 6 w brzmieniu dotychczasowym, pełnionej w okresie przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, stosuje się przepisy dotychczasowe>>". 

W ustępie 2 wskazanego artykułu określono natomiast, że funkcjonariuszowi Służby Więziennej zwalnianemu ze służby ekwiwalent pieniężny za niewykorzystany czas wolny od służby udzielany na podstawie art. 131 ustawy zmienianej w art. 6 w brzmieniu dotychczasowym, wypracowany w okresie przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy, wypłaca się na podstawie przepisów dotychczasowych.

Wiceszef SW tłumaczy, że w związku z przytoczonymi przepisami, "tezę o rzekomym zakreśleniu przez ustawodawcę 3-letniego terminu przedawnienia odbioru wypracowanych nadgodzin uznać należy za nieuzasadnioną" i jak dodaje, "roszczenie funkcjonariusza do otrzymania dnia wolnego z tytułu wypracowanych nadgodzin przed dniem 1 lipca 2019 r. nie ulega 3-letniemu przedawnieniu". Zdaniem płk. Leńczuka, taką gwarancję dają funkcjonariuszom "przepisy ujęte w art. 16 ustawy zmieniającej, zachowujące dotychczasowe regulacje co do rozliczania tzw. nadgodzin wypracowanych przed dniem 1 lipca 2019 r.". Tak więc, jeśli nadgodziny wypracowane przed 1 lipca 2019 roku nie zostały i nie zostaną funkcjonariuszowi oddane w "naturze", ekwiwalent za nie otrzyma na podstawie przepisów obowiązujących przed 1 lipca 2019 roku, a więc w momencie ustania stosunku służbowego.

(…) art. 137 ustawy pragmatycznej nie będzie miał natomiast zastosowania do nadgodzin wypracowanych przez funkcjonariuszy po dniu wejścia w życie ustawy zmieniającej. Tak więc dla "nowych" nadgodzin przyjąć trzeba, iż początek biegu 3-letniego okresu przedawnienia dla dochodzenia roszczeń finansowych związanych z wypłatą ekwiwalentu pieniężnego za pełnienie służby ponad ustawowy wymiar rozpoczynać się będzie każdorazowo od konkretnego dnia danego miesiąca i roku, w którym nadgodziny te należało rozliczyć zgodnie z nowym brzmieniem art. 131 ustawy o Służbie Więziennej, a więc po zakończeniu każdego konkretnego okresu rozliczeniowego.

Ekwiwalent, o którym mowa powyżej zostanie obliczony według aktualnie obowiązującej stawki uposażenia należnego funkcjonariuszowi w dniu jego zwolnienia ze służby.

Wiceszef SW przypomina też, że dyrektorzy okręgowi i komendacji szkół, powinni "podjąć wszelkie możliwe działania mające na celu udzielenie funkcjonariuszom czasu wolnego za wypracowane godziny, zarówno te powstałe podczas poprzednio obowiązującej regulacji ustawowej, jak i te powstałe pod rządami ustawy obecnie obowiązującej". 

Ile nadgodzin wypracowanych przed 1 lipca 2019 formacji udało się już "oddać"? Z informacji jakie przekazał płk Leńczuk wynika, że w okresie rozliczeniowym od 1 lipca 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. oddano 211 703 godziny. Leńczuk dodaje też, że "kontynuacja rozliczania nadgodzin powinna nadal następować w miarę możliwości i bez zbędnej zwłoki". 

Nadgodziny wypracowane i wciąż wypracowywane przez funkcjonariuszy, będące wynikiem m.in. wakatów w formacji, stanowią - jak widać - spore wyzwanie organizacyjne dla kierownictwa formacji. Jak podkreślają sami funkcjonariusze, w niektórych jednostkach liczby wypracowanych nadgodzin są naprawdę duże. Zwracał na to uwagę m.in. Rzecznik Praw Obywatelskich, który w styczniu tego roku skontrolował Zakład Karny w Nowogradzie. Okazało się, że funkcjonariusze "nazbierali" tam przeszło 110 000 nadgodzin. Co więcej, z informacji przekazanych przez SW wynikało, że "obecnie sytuacja w jednostce w dalszym ciągu uniemożliwia udzielanie wolnego za wypracowane nadgodziny". Tak więc wydaje się, że jedynym wyjściem, by efektywnie walczyć z nadgodzinami, jest szybkie zapełnienie wakatów. I także do tej kwestii odniósł się w piśmie wiceszef SW. "W celu kontynuacji działań związanych z likwidacją wakatów w jednostkach organizacyjnych, uwzględniając przy tym zmniejszenie liczby nadgodzin, przypominam o konieczności podejmowania działań mających na celu realizację przyjęć do służby w jak najkrótszym czasie, zgodnie z poleceniem z dnia 8 maja 2020 r." – pisze płk. Leńczuk. Czy formacji uda się z jednej strony oddawać sukcesywnie wypracowane nadgodziny – zarówno te wypracowane przed jak i po 1 lipca 2019 – a z drugiej nie generować kolejnych? Wydaje się, że to błędne koło zatrzymać może jedynie zniwelowanie poziomu wolnych etatów, a więc przyjęcie do służby rzeszy młodych funkcjonariuszy. I o ile w normalnych warunkach zadanie to nie należałoby do najłatwiejszych, to w obecnym czasie pandemii jest ono utrudnione jeszcze bardziej.

DM