Według twórców dokumentu, zmiana stawy wpłynie również na "zwiększenie efektywności realizacji zadań w Służbie Celno-Skarbowej dzięki uelastycznieniu zasad przechodzenia funkcjonariuszy na emeryturę i możliwości powołania nowych funkcjonariuszy". Władze wskazują również, że wskazane jest "wprowadzenie zmian w przepisach pozwalających na zapewnienie właściwego planowania i ewidencjonowania czasu służby policjantów, funkcjonariuszy Straży Granicznej, strażaków Państwowej Straży Pożarnej oraz funkcjonariuszy Służby Ochrony Państwa, a także sprawnego funkcjonowania jednostek organizacyjnych Policji, SG, PSP uwzględniając zasadę rekompensowania służby w czasie przekraczającym normę ustawową".

Projekt zakłada m.in. usunięcie warunku ukończenia 55. roku życia uprawniającego do nabycia prawa do emerytury. Obecnie obowiązujący zapis mówi, że emerytura przysługuje funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby, który w dniu zwolnienia ma ukończone 55 lat i odsłużył co najmniej 25 lat w Policji, ABW, AW, SKW, SWW, CBA, SG, SOP, PSP, Służbie Celno-Skarbowej lub Służbie Więziennej.

Projekt ustawy o zmianie ustawy o zaopatrzeniu emerytalnym funkcjonariuszy Policji, Agencji Bezpieczeństwa Wewnętrznego, Agencji Wywiadu, Służby Kontrwywiadu Wojskowego, Służby Wywiadu Wojskowego, Centralnego Biura Antykorupcyjnego, Straży Granicznej, Służby Ochrony Państwa, Państwowej Straży Pożarnej, Służby Celno-Skarbowej i Służby Więziennej oraz ich rodzin oraz niektórych innych ustaw ma na celu usunięcie warunku ukończenia 55. roku życia uprawniającego do nabycia emerytury policyjnej, jak również wprowadza regulacje w ustawach pragmatycznych poszczególnych formacji w zakresie rekompensaty pieniężnej w zamian za czas służby przekraczający normę 40-godzinnego tygodnia służby, w okresach rozliczeniowych od 1 stycznia do 30 czerwca danego roku oraz od 1 lipca do 31 grudnia danego roku.

Zgodnie z zapisani projektu, w zamian za czas służby przekraczający normę funkcjonariuszowi przysługiwać będzie w okresie rozliczeniowym czas wolny od służby w tym samym wymiarze albo po zakończeniu okresu rozliczeniowego rekompensata pieniężna, o ile w terminie 10 dni od zakończenia okresu rozliczeniowego nie wystąpi z wnioskiem o udzielenie czasu wolnego od służby w tym samym wymiarze. "Rekompensata pieniężna wynosić będzie 1/172 części miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym należnego na stanowisku zajmowanym w ostatnim dniu okresu rozliczeniowego za każdą godzinę ponadnormatywnego czasu służby, za wyjątkiem strażaków dla których rekompensata pieniężna wynosić będzie 1/172 średniego miesięcznego uposażenia zasadniczego wraz z dodatkami o charakterze stałym, należnego strażakowi w okresie rozliczeniowym" - wyrokuje dokument.

Czas na zmiany

Wprowadzane zmiany związane są m.in. z porozumieniem z 8 listopada 2018 r. zawartego pomiędzy Ministrem Spraw Wewnętrznych i Administracji oraz Stroną Społeczną reprezentowaną przez przedstawicieli związków zawodowych zrzeszających funkcjonariuszy Policji, Straży Granicznej i Państwowej Straży Pożarnej "w zakresie usunięcia w art. 18b ust. 1 ustawy warunku ukończenia 55 roku życia, w terminie umożliwiającym wejście zmian od dnia 1 lipca 2019 r." oraz porozumieniem z 21 listopada 2018 r. zawartego pomiędzy Szefem KAS a Stroną Społeczną reprezentowaną przez przedstawicieli związków zawodowych działających w KAS w zakresie:

• zniesienia wymogu ukończenia 55 lat życia jako jednego z warunków nabycia praw emerytalnych przez funkcjonariuszy Służby Celno-Skarbowej (SCS) oraz Służby Celnej (SC);
• zmiany art. 5 ust. 4 ww. ustawy przez dodanie w tym przepisie funkcjonariuszy SCS i SC oraz objęcie ich analogiczną, jak w przypadku pozostałych służb mundurowych w państwie, zasadą ustalania podstawy wymiaru emerytury lub renty bez jej zmniejszania o skutki przebywania funkcjonariusza na zwolnieniu lekarskim, urlopie macierzyńskim, urlopie na warunkach urlopu macierzyńskiego oraz urlopie rodzicielskim;
• zmiany art. 13 ust. 1 ww. ustawy przez dodanie przepisu zrównującego dla funkcjonariuszy SC okresy od 15 września 1999 r. do dnia przekształcenia stosunku pracy w stosunek służby (tj. do dnia otrzymania aktu mianowania do służby celnej) z okresem służby celnej.

Zgodnie z obowiązującymi przepisami, w przypadku Policji rekompensata pieniężna przysługuje wyłącznie za wykonywanie zadań w czasie przekraczającym określoną ustawą normę, określonych w porozumieniu zawartym pomiędzy organem wykonawczym powiatu lub gminy a właściwym komendantem powiatowym (miejskim) Policji. Co do zasady formę rekompensaty za ponadnormatywny czas pełnienia służby policjanta stanowi roszczenie o udzielenie równoważnego czasu wolnego.

Z uwagi na pojawiające się nowe zadania realizowane przez policjantów niejednokrotnie do zapewnienia sprawnego działania jednostki niezbędne jest częste zwiększanie wymiaru służby funkcjonariuszy ponad ustawowe normy. W konsekwencji potrzeba zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednostek w celu realizacji wszystkich zadań nakładanych na Policję powoduje, że przysługujący funkcjonariuszom ekwiwalent w postaci udzielenia czasu wolnego za czas przepracowany ponad wymiar często nie może zostać przyznany.

Co więcej, twórcy nowych zapisów zaznaczają, że rozliczenie czasu służby przekraczającego normę następuje w 3-miesięcznym okresie rozliczeniowym, co utrudniać ma efektywne planowanie służb i prawidłowe funkcjonowanie jednostki.

W przypadku Straży Granicznej rekompensata za niewykorzystany czas wolny od służby wypłacany jest ekwiwalent pieniężny w dniu zwolnienia ze służby funkcjonariusza, jednocześnie będąc formą rekompensaty za ponadnormatywny czas pełnienia służby. "Z uwagi na pojawiające się nowe zadania realizowane przez Straż Graniczną, m.in. prowadzenie działań o charakterze migracyjnym, niezbędne jest zwiększanie wymiaru służby funkcjonariuszy ponad ustawowe normy. W konsekwencji potrzeby zapewnienia sprawnego funkcjonowania jednostek organizacyjnych SG, przysługujący funkcjonariuszom czas wolny za godziny przepracowane ponad wymiar służby nie może zostać przyznany w całości ze względu na konieczność zapewnienia efektywnego planowania służb granicznych, celem prawidłowego zabezpieczenia działań realizowanych przez formację" - czytamy w projekcie.

Natomiast w odniesieniu do Państwowej Straży Pożarnej za wykonywanie zadań w czasie przekraczającym normę przysługuje rekompensata pieniężna, która za jedną godziną służby stanowi 60 proc. z 1/172 przeciętnego uposażenia funkcjonariusza. W przypadku PSP zmiana dotyczy wysokości tej rekompensaty za jedną godzinę służby pełnionej ponad normę ze stawki jednolitej dla każdego strażaka niezależnie od wykonywanej funkcji i stanowiska na stawkę uzależnioną od indywidualnego uposażenia strażaka w wysokości 1/172 ze 100 proc. należnego średniego uposażenia w okresie rozliczeniowym.

W Służbie Ochrony Państwa proponowana zmiana dotyczy wprowadzenia świadczenia w postaci rekompensaty pieniężnej za czas służby funkcjonariuszy SOP przekraczający 40 godzin tygodniowo w przyjętym okresie rozliczeniowym nieprzekraczającym 6 miesięcy. W dotychczasowym stanie prawnym takie świadczenie nie funkcjonuje w tej formacji. Ponadto, w odniesieniu do Służby Ochrony Państwa zaproponowano nowelizację przez wprowadzenie przepisu, że funkcjonariuszowi zwolnionemu ze służby nagrodę roczną wypłaca się w terminie 14 dni od dnia zwolnienia.

Wprowadzenie nowych zasad i zapisów będzie kosztować Komendanta Głównego Policji maksymalnie 1 523 700 000 złotych między 2019 a 2028 rokiem. W przypadku Straży Granicznej, maksymalny koszt nowych ustaleń wskazano na 144 400 000 złotych w tym samym okresie, w Państwowej Straży Pożarnej koszt wyniesie maksymalnie 27 000 000 złotych, a w SOP - 28 400 000 złotych. Natomiast maksymalny limit wydatków wojewodów wskazano na 977 500 000 złotych. W razie prognozowanego przekroczenia wydatków komendy będą przede wszystkim korygować budżet poprzez zmniejszenie liczby godzin służby przekraczających normę.

Jak wskazuje Zarząd Główny NSZZ, w OSR do projektu wskazano, że na chwilę obecną w Policji jest wypracowanych 4 296 100 „nadgodzin” tj. 537 tysięcy 8-godzinnych służb, za które nikt dotychczas nie płacił, z wyjątkiem sytuacji odejścia na emeryturę. W taki sposób związki interpretują zapis, że "do kalkulacji skutków finansowych wprowadzenia rekompensaty pieniężnej za ponadnormatywny czas pełnienia służby przejęto łączną liczbę wypracowanych nadgodzin 11.951.800, z tego w: Policji - 4.295.100, Straży Granicznej - 406.500, w Służbie Ochrony Państwa - 68.100 i w Państwowej Straży Pożarnej - 7.182.100". Oznaczałoby to, że największą liczbą tych godzin "pochwalić się" może PSP. 

"Niestety", jak dodaje Zarząd, projekt nie zawiera rozwiązania, o które wnosił Związek, a mianowicie rekompensaty finansowej za zaległe nadgodziny. Według projektu nadgodziny mają być rozliczone w formie czasu wolnego. Również postulat 3 – miesięcznego okresu rozliczeniowego „nadgodzin” nie znalazł zrozumienia ze strony Ministerstwa. Ministerstwo nie dostrzega również dyskryminacji osób, które otrzymują dzisiaj dodatek funkcyjny i nie mają prawa do płatnych nadgodzin.