Obowiązująca od 1 stycznia ustawa o ochronie ludności i obronie cywilnej tworzy system ochrony ludności, który w razie wojny może się przekształcić w obronę cywilną. Według założeń, na realizację nowych rozwiązań Polska będzie przeznaczać rocznie nie mniej niż 0,3 proc. PKB, czyli około 10 mld zł. Pieniądze mają finansować m.in. remonty i budowę schronów. Pierwszy krok to inwentaryzacja już istniejących obiektów zbiorowej ochrony. Ich stan oceniają straż pożarna i nadzór budowlany, bazując na obowiązującym rozporządzeniu w sprawie kryteriów uznawania obiektów budowlanych albo ich części za budowle ochronne.

Według danych, które aktualnie posiadamy, które zbieraliśmy od wojewodów, na dzień 15 maja, łącznie na terenie kraju do sprawdzenia zgłoszono 4899 tego typu obiektów. W konsekwencji tego stanu rzeczy, w oparciu o to rozporządzenie, komendanci powiatowi Państwowej Straży Pożarnej wraz nadzorem budowlanym rozpoczęli sprawdzanie tych obiektów. I na tej podstawie wydawane są stosowne postanowienia o możliwości ich adaptacji i przystosowania.
Wiesław Leśniakiewicz, podsekretarz stanu w MSWiA

Wiceminister Leśniakiewicz przypomniał - podczas wczorajszego posiedzenia sejmowej komisji infrastruktury - że budowla ochronna musi spełniać warunki techniczne, konieczne do zapewnienia funkcjonowania tego obiektu jako obiektu zbiorowej ochrony, np. wytrzymałości, wyjść ewakuacyjnych, wymagań przeciwpożarowych, wentylacyjnych. Oznacza to, że wyznaczony na budowlę ochronną może być jedynie obiekt budowlany, który spełnia te wymagania albo przy przebudowie lub dostosowaniu może je spełniać.

Leśniakiewicz dodał, że w związku z ustawą o ochronie ludności i obronie cywilnej przygotować i wdrożyć trzeba 18 rozporządzeń wykonawczych. 9 z nich zostało już przyjętych zarówno przez szefa MSWiA jak i Radę Ministrów.

Leśniakiewicz zapowiedział również, że w bieżącym tygodniu odbędzie się posiedzenie w ramach Stałego Komitetu Rady Ministrów, podczas którego po raz drugi omawiany będzie projekt Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej. Dodał, że przyjęcie programu spowoduje „otwarcie” na środki finansowe, które będą mogły być przeznaczone na realizację inwestycji w odniesieniu do budowli ochronnych i dostosowania obiektów do wymogów.

„W pierwszych dwóch latach obowiązywania programu chcielibyśmy położyć duży nacisk na dostosowanie tych obiektów, które są zgłoszone (…). W kolejnym Programie Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej, który będzie czteroletni, będziemy już wtedy mówić o ilości obiektów, które chcielibyśmy rozwijać w poszczególnych latach” - wyjaśnił.

Przygotowany przez MSWiA projekt programu na lata 2025-2026 skupia się na sześciu kierunkach działań. Chodzi m.in. o inwentaryzację i zwiększenie zasobów ochrony ludności i obrony cywilnej, budowę i modernizację schronów, rozwijanie zdolności reagowania na zagrożenia, a także działania mające zapewnić ciągłość funkcjonowania państwa i dostaw w sytuacjach kryzysu i wojny.

Wzmocniona ma zostać m.in. koordynacja na wszystkich szczeblach zarządzania w państwie. Ma to poprawić odporność m.in. w zakresie ciągłości funkcjonowania administracji, planowania alternatywnych i zapasowych źródeł energii i zapewnienia łańcucha dostaw wody i żywności i dostępności transportu do masowej ewakuacji ludności.

Priorytetem w przekazywaniu przez wojewodów do samorządów środków finansowych mają być budowle ochronne, w tym schrony. W latach 2025-2026 Program zakłada przegląd i sprawdzenie obiektów, które potencjalnie spełniają warunki i mogą służyć za obiekty zbiorowej ochrony. Opinie i dokumentacja techniczna ze sprawdzenia takich obiektów będą jednym z kryteriów wsparcia finansowego udzielanego m.in. na remonty i modernizację budowli ochronnych. W pierwszej kolejności remonty i inwestycje będą nakierowane na obszary objęte Narodowym Programem Odstraszania i Obrony „Tarcza Wschód”, ale także na wskazane przez wojewodów miasta i miejsca szczególnego narażenia. Remontowane będą m.in. schrony pod tzw. tysiąclatkami.

Budowa lub modernizacja obiektów użyteczności publicznej ma zgodnie z Programem uwzględniać uzyskanie autonomii energetycznej i zaopatrzenia w wodę oraz odprowadzenia ścieków. Przegląd obejmie również zapasowe stanowiska kierowania dla władz samorządowych i rządowych, a także potencjalnych miejsc publicznych, które mogą pełnić funkcje ochronne dla ludności.

W planach jest również wskazanie obiektów, które będą mogły być doraźnie przeznaczone na zwłoki ludności, która ucierpiała w katastrofach i zdarzeniach masowych. Program przewiduje uzupełnienie magazynów, tak aby zapewniały zasoby niezbędne do ochrony ludności przez co najmniej 3 dni trwania zagrożenia.

W projekcie zapisano, że środki na ochronę ludności i obronę cywilną w latach 2025-2026 będą pochodzić z budżetu państwa i budżetów samorządów oraz rezerwy celowej, zaś dotacje z budżetu państwa mogą pokrywać do 100 proc. kosztów zadań.

Na realizację zadań każdego roku ma być przeznaczone co najmniej 0,3 proc. PKB. Połowa z tej kwoty ma trafić na cele związane z obronnością. Jak podano, wydatki MSWiA i wojewodów, w tym PSP w 2025 r. wyniosą 5,78 mld zł, a w 2026 r. – 5,48 mld zł. Wydatki Rządowego Centrum Bezpieczeństwa w tym i następnym roku wyniosą po 12,6 mln zł. Z kolei wydatki Rządowej Agencji Rezerw Strategicznych w 2025 r. wyniosą 601 mln zł, zaś rok później 662 mln zł. Ministerstwo Zdrowia na ratownictwo medyczne i Lotnicze Pogotowie Ratunkowe w 2025 r. wyda 5,19 mld zł, a w 2026 r. - 5,59 mld zł. Na zadania obronne w 2025 r. zostanie przeznaczonych 5,12 mld zł, a w 2026 r. – 5,46 mld zł.