Temat wakatów w Policji w ostatnich latach wzbudza w mundurowym środowisku wiele emocji. Dla policjantów wolne etaty to oczywiście potencjalnie więcej pracy, nadgodziny i mniej czasu na odpoczynek. I nic nie wskazuje na to, żeby sytuacja miała się radykalnie poprawić. Dlaczego? Jak donoszą policyjni związkowcy z Wielkopolski, według stanu na 1 maja w Policji jest 7274 wolnych etatów. To, jak podkreślają, o 409 wakatów więcej niż w kwietniu, w którym ze służby odeszło 416 funkcjonariuszy, a przyjęto zaledwie 5.

Niepewny bilans 

Wakaty to - generalnie - wypadkowa odejść z formacji i przyjęć do niej (pomijając pewien stale utrzymywany poziom). W ostatnim czasie realizacja tej drugiej zmiennej wakatowego "równania" jest jednak utrudniona. Dlaczego? Wszystko przez epidemię koronawirusa. "Sytuacja związana ze zwalczaniem epidemii w Polsce rzeczywiście wymusiła na nas konieczność ograniczenia procedury doboru nowych kandydatów oraz czasowe rozwiązanie polegające na wycofaniu ze szkoleń podstawowych nowo przyjętych policjantów" - mówi w rozmowie z InfoSecurity24.pl insp. Mariusz Ciarka, rzecznik prasowy komendanta głównego policji. Jak dodaje, "niewątpliwie wpłynie to na zwiększenie się liczby wakatów i wydłużenie czasu związanego z przyjęciem nowych policjantów". "Związane to będzie między innymi z koniecznością dokończenia szkolenia podstawowego dla już przyjętych funkcjonariuszy, którzy zostali skierowani ze szkół do jednostek w związku z pandemią oraz dokończeniem doboru nowych kandydatów, co wydłuży się w czasie" - tłumaczy rzecznik KGP.

Nie da się ukryć, że mniej przyjęć w połączeniu z odejściami - charakterystycznymi dla początku roku w mundurowych formacjach - wpłynęło na zwiększenie liczby wakatów. W środowisku policyjnym świadomość tego, że sytuacja nie należy do najłatwiejszych jest, i głośno mówią o niej policyjni związkowcy. Postulują oni m.in. niezwłoczne uruchomienie specjalnego dodatku przedemerytalnego, zapowiadanego przez kierownictwo MSWiA. Ich zdaniem, dodatek "musi jak najszybciej wejść w życie, gdyż tysiące funkcjonariuszy z długoletnim stażem i bardzo dużym doświadczeniem zawodowym z tego powodu powstrzymuje się z odejściem ze służby". Zdaniem NSZZ Policjantów woj. wielkopolskiego, "patrząc na obecną sytuację finansową Państwa związaną z epidemią koranowirusa i brakiem realnych możliwości uchwalenia przez Sejm RP zapowiadanego programu rozwoju służb mundurowych na lata 2021 - 2025 jest to szansa przynajmniej na częściowe powstrzymanie odejść".

Jak mówił niedawno w rozmowie z InfoSecurity24.pl Rafał Jankowski, przewodniczący Zarządu Głównego NSZZ Policjantów, o tym, że spora grupa policjantów z emerytalnymi uprawnieniami nie odeszła z formacji tylko z uwagi na obiecany dodatek, wie zarówno komendant główny policji jak i wiceszef MSWiA Maciej Wąsik, który miał zapewniać, że "MSWiA robi wszystko, by to rozwiązanie weszło w życie".

(...) jest jedyne rozwiązanie, które – powiedzmy – dla budżetu jest finansowo "opłacalne", bo zakłada ono zatrzymanie w służbie doświadczonych, ale i de facto tańszych policjantów. Tańszych pod tym względem, że nie wymagają już chociażby szkolenia. Jest to o tyle ważne, że wiemy, iż w najbliższym czasie przyjęć do służby nie będzie, a wakat jest dziś chyba największy w historii, bo sięga prawie 7 tysięcy. To rozwiązanie zostawia w kasie MSWiA pieniądze, bo nie wypłacamy emerytury, nie przyjmujemy nowego człowieka, którego dzisiaj i tak nie możemy przyjąć. To rozwiązanie jest więc opłacalne dla wszystkich – dla tych którzy zostają w służbie, dla ministerstwa i dla budżetu KGP.

Z danych przekazanych przez policyjnych związkowców wynika, że najgorsza sytuacja, jeżeli chodzi o wakaty, jest w województwie zachodniopomorskim, gdzie brakuje aż 624 (13,21 proc.) mundurowych. Niewiele lepiej jest w stołecznym garnizonie, w którym wolnych etatów jest przeszło 12 proc. (1233 – 12,30 proc.). Kolejne na liście są: woj. lubuskie – 317 (11,55 proc); dolnośląskie – 853 (10,81 proc); pomorskie – 611 (10,34 proc.); łódzkie – 661 (10,31 proc.); wielkopolskie – 635 (7,59 proc.); warmińsko-mazurskie – 205 (5,66 proc.); opolskie – 132 (5,37 proc.) i śląskie – 656 (5,26 proc.).

Pomogą nielimitowane nadgodziny?

Wakaty w naturalny sposób generują nadgodziny, a ich liczba - zgodnie z art. 33 ust. 2a ustawy o Policji - nie może przekraczać 8 godzin tygodniowo w okresie rozliczeniowym. To, biorąc pod uwagę z jednej strony sporą liczbę odejść z formacji, z drugiej niewielką liczbę przyjęć spowodowaną koronawirusem, może rodzić pewne problemy natury organizacyjnej. Jeśli dodamy do tego fakt, że policjanci są jedną z najbardziej narażonych na zakażenie koronawirusem grup zawodowych, to nawet przebywanie na kwarantannie kilkuset mundurowych, może przysporzyć niemałe problemy policyjnym planistom.

Może się jednak okazać, że nadgodziny – przynajmniej "do dnia odwołania stanu zagrożenia epidemicznego lub stanu epidemii ogłoszonych na podstawie ustawy z dnia 5 grudnia 2008 r. o zapobieganiu oraz zwalczaniu zakażeń i chorób zakaźnych u ludzi w związku z zakażeniami wirusem SARS- CoV-2" – będą w policji nielimitowane. Tak wynika ze zmian jakie zaproponowano w procedowanej właśnie w senacie ustawie, potocznie zwanej tarczą antykryzysową 3.0. Twórcy zmian chcą, by na czas epidemii nie stosować przepisu art. 33 ust. 2a ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji, a więc tego który nakłada 8 godzinny limit tygodniowy nadgodzin. 

I choć zgodnie z uzasadnieniem, zmiana ma zapewnić przede wszystkim "sprawność organizacyjną Policji, w szczególności w przypadku istotnego zwiększenia się liczby policjantów zakażonych wirusem COVID-19 lub przebywających na obowiązkowej kwarantannie", to wydaje się, że zdjęcie limitu pomoże nie tylko w rozwiązaniu potencjalnych problemów kadrowych związanych z mundurowymi przebywającymi na kwarantannie. W pewnym sensie to także sposób na poradzenie sobie ze sporą liczbą wakatów. Bowiem nietrudno sobie wyobrazić, że ponad 7 tys. wolnych etatów w połączeniu z niemałą liczbą mundurowych na kwarantannie bądź szpitalu, przy konieczności stosowania limitu wypracowanych nadgodzin, może generować problemy z zapewnieniem ciągłości służby.

Jak przypominają twórcy przepisów, policjantowi w zamian za czas służby przekraczający normę określoną w art. 33 ust. 2 ustawy o Policji przysługuje w okresie rozliczeniowym czas wolny od służby w tym samym wymiarze albo po zakończeniu okresu rozliczeniowego rekompensata pieniężna.

Choć nad przepisami tarczy 3.0. wciąż pracują senatorowie, wydaje się, że wokół tego zapisu wypracowano pewien ponadpartyjny konsensus, a co za tym idzie jego ostateczne wejście w życie jest raczej przesądzone. Dyskutować można więc raczej o tym nie czy, a kiedy się to stanie.

Sytuacja kadrowa w policji jest dziś zapewne zmartwieniem zarówno dla kierownictwa formacji jak i resortu spraw wewnętrznych i administracji. Trudno bowiem przewidywać jak rozwinie się sytuacja epidemiczna, która ma duży wpływ na to, że w kraju brakuje dziś ponad 7 tys. funkcjonariuszy. Epidemia koronawirusa z jednej strony przyspiesza – u części mundurowych – decyzję o odejściu z formacji, z drugiej – jak na razie – wstrzymuje nabory nowych funkcjonariuszy. Wydaje się więc, że – by choć trochę poprawić obecny stan rzeczy – działania muszą być prowadzone dwutorowo. Wprowadzenie dodatku przedemerytalnego faktycznie może skłonić część policjantów z emerytalnymi uprawnieniami do pozostania w służbie, a jak najszybsze uruchomienie naborów i dokończenie przez przyjętych już policjantów szkoleń podstawowych jest niezbędne by nie stracić ciągłości kadrowej i móc zacząć "odrabiać straty". Premier zapowiadał, że musimy wszyscy nauczyć się funkcjonować w nowej rzeczywistości, i dotyczy to także policji. Może się więc okazać, że formacja stoi u progu jednego z największych wyzwań organizacyjnych z jakimi musiała się mierzyć przez ostatnie lata.