Przedmiotem kontroli NIK były Specjalistyczne Grupy Ratownicze (SGR) Państwowej Straży Pożarnej (PSP). Badane były kwestie organizacyjne, kadrowe, szkoleniowe oraz wyposażenie strażaków, a w szczególności: czy SGR są właściwie przygotowane do realizacji działań, mających na celu ochronę życia, zdrowia, mienia i środowiska przed pożarami oraz innymi zagrożeniami.

Kontrolą objęto 18 jednostek: Komendę Główną PSP; 6 komend wojewódzkich PSP w Warszawie, Katowicach, Kielcach, Gorzowie Wlkp., Opolu i Szczecinie; 11 komend powiatowych/miejskich PSP w Warszawie, Kielcach, Sandomierzu, Bytomiu, Bielsku-Białej, Brzegu, Nysie, Zielonej Górze, Gorzowie Wlkp., Szczecinie i Koszalinie.

NIK pozytywnie oceniła przygotowanie Specjalistycznych Grup Ratowniczych Państwowej Straży Pożarnej do realizacji ich zadań. Najwyższa Izba Kontroli zwróciła jednakże uwagę na braki kadrowe i szkoleniowe, niedobory sprzętowe oraz niewystarczające wdrożenie zasad organizacyjnych, które negatywnie wpływają na gotowość operacyjną poszczególnych SGR.

Stwierdzono m.in. brak minimalnej liczby pojazdów ratowniczych w 10 grupach oraz niedobory w wyposażeniu ratowników. Nie zapewniono np. wystarczającej liczby kombinezonów, skafandrów nurkowych, sonarów i szybkich testów biologicznych.

Jednocześnie NIK wskazała na konieczność wprowadzenia rozwiązań organizacyjnych i prawnych umożliwiających zwiększenie potencjału ratowniczego PSP, w tym zwłaszcza SGR, na wypadek wprowadzenia stanów nadzwyczajnych, w tym na wypadek wojny.

Izba podała, że monitoring gotowości operacyjnej SGR opierał się na codziennych deklaracjach poziomu gotowości, które były przesyłane do odpowiednich komend. W razie incydentu, podejmowano decyzje o wysłaniu najbliższej dostępnej grupy do akcji ratowniczej. Analiza gotowości operacyjnej w okresie od 1 stycznia 2023 r. do 30 czerwca 2024 r. wykazała, że wiele grup wykazało obniżoną gotowość do działania lub jej brak.

Najwyższe wskaźniki braku gotowości odnotowano w województwach: zachodniopomorskim (22,3 proc.), dolnośląskim (21,3 proc.) i pomorskim (19,9 proc.). Najniższe wskaźniki wystąpiły w województwach: lubelskim (3,2 proc.), opolskim (3,3 proc.) i świętokrzyskim (6,5 proc.).

NIK oceniła jednocześnie, że Komendant Główny PSP oraz komendanci wojewódzcy sprawowali prawidłowy i rzetelny nadzór nad przygotowaniem i funkcjonowaniem SGR. Obejmował on sprawozdawczość, kontrole, odprawy i inspekcje gotowości. Inspekcje były organizowane przez zespół Komendanta Głównego PSP podczas krajowych ćwiczeń ratowniczych, które odbywały się cztery razy w roku. Z kolei zespoły komendantów wojewódzkich przeprowadziły tylko w 2023 roku – 217 własnych inspekcji.

NIK zawnioskowała do MSWiA m.in. o wprowadzenie jednolitego, stałego systemu dodatków finansowych dla osób funkcyjnych w SGR na czas pełnienia funkcji oraz podjęcie działań legislacyjnych umożliwiających wzmocnienie potencjału ratowniczego na czas stanu wojennego, w szczególności z wykorzystaniem emerytowanych strażaków ratowników PSP i potencjału OSP.

Z kolei do Komendanta Głównego PSP Izba zaapelowała m.in. o wprowadzenie systemu stałych analiz gotowości operacyjnej SGR i przeciwdziałanie przyczynom okresowego obniżania tej gotowości.