O tym, że w Służbie Więziennej powstać powinna jednostka na wzór Biura Spraw Wewnętrznych Policji, której celem byłoby wykrywanie przestępstw popełnianych w związku ze służbą przez funkcjonariuszy i zapobieganiu takim zjawiskom, mówiło się już od jakiegoś czasu. Taki postulat wysunęła w pierwszej połowie roku Prokuratura Krajowa, która – przy okazji zatrzymania funkcjonariuszy, w tym dyrektora i zastępcy dyrektora Zakładu Karnego w Nowogardzie – w kontekście braku takiej komórki, pisała o "istotnej luce systemowej".

W czasie przeprowadzonego śledztwa jak i innych postępowań ujawniły się systemowe przeszkody utrudniające zebranie materiału dowodowego na terenie aresztu śledczego. Służba Więzienna od kilkudziesięciu lat nie ma wyodrębnionej organizacyjnie komórki służącej zwalczaniu i wykrywaniu z wyprzedzeniem przestępstw oraz ściganiu ich sprawców w odniesieniu do osób osadzonych w jednostkach penitencjarnych oraz wobec funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej.

W związku z tym, Prokuratura zwróciła się do resortu sprawiedliwości by ten rozważył powołanie w ramach SW wyspecjalizowanej jednostki z uprawnieniami i pozycją na wzór Biura Spraw Wewnętrznych Policji. Wiele wskazuje na to, że niebawem tak właśnie się stanie.

Jak wynika z informacji zamieszczonych w Wykazie Prac Legislacyjnych i Programowych Rady Ministrów, Ministerstwo Sprawiedliwości przygotowało projekt zmiany o Służbie Więziennej oraz niektórych innych ustaw, w myśl którego powstać ma Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej. Będzie on "wyodrębnioną jednostką organizacyjną, mającą na celu rozpoznawanie, zapobieganie i wykrywanie przestępstw popełnionych przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej w związku z wykonywaniem czynności służbowych oraz przestępstw przeciwko obrotowi gospodarczemu popełnianych na szkodę Służby Więziennej określonych w art. 296-306 ustawy z dnia 6 czerwca 1997 r. ‒ Kodeks karny, a także przestępstw określonych w art. 229 ww. ustawy przez pozostałe osoby w związku z wykonywaniem czynności służbowych przez funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej".

Warto przypomnieć, że co do zasady, w strukturach Centralnego Zarządu SW funkcjonuje Biuro Spraw Wewnętrznych, jednak jego zadania nie do końca pokrywają się z tymi, jakie postawiono przed BSW w Policji. Biuro Spraw Wewnętrznych w CZSW odpowiedzialne jest za prowadzenie działań profilaktycznych w zakresie niedopuszczalnych zachowań funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej, a także ujawnianiem takich przypadków, podnoszenie świadomości wśród funkcjonariuszy i pracowników Służby Więziennej w zakresie zagrożeń związanych z korupcją oraz przedstawianie propozycji mechanizmów przeciwdziałania korupcji w formacji, planowanie i przeprowadzania kontroli zewnętrznych jednostek organizacyjnych, "koordynację zadań w zakresie załatwiania skarg, próśb, petycji i wniosków w sprawach funkcjonariuszy, interesantów oraz osób pozbawionych wolności, a także sprawowanie w tym zakresie nadzoru nad jednostkami organizacyjnymi Służby Więziennej" oraz analizowanie i przechowywanie oświadczeń o stanie majątkowym funkcjonariuszy Służby Więziennej. Nie wiadomo, czy kiedy do życia powołany zostanie Inspektorat Wewnętrzny Służby Więziennej, BSW w ramach Centralnego Zarządu SW przestanie działać i zostanie "wchłonięte" przez nową jednostkę czy jednak formacja zdecyduje by obie struktur funkcjonowały równolegle dzieląc się zadaniami.  

Nie tylko BSW

Co jednak ciekawe, powołanie do życia Inspektoratu Wewnętrznego SW to niejedyna zmiana jaką nieść ma za sobą nowela ustawy. Jak czytamy, dokument zawiera "szereg rozwiązań, które dotyczą kwestii funkcjonowania Służby Więziennej, w tym jej Uczelni, istniejącej pod nazwą Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości". W tym przypadku, resort, by zapewnić jej "sprawne i niezależne funkcjonowanie", zamierza wyłączyć szkołę "spod kompetencji Dyrektora Generalnego Służby Więziennej – zamiast którego organem decyzyjnym będzie Rektor Uczelni".

Projektowana ustawa zawierać ma także m.in. "pakiet zmian dotyczących przepisów pragmatycznych regulujących pełnienie służby przez funkcjonariuszy Służby Więziennej" oraz wprowadzić "zmiany w stopniach służbowych funkcjonariuszy Służby Więziennej". Zgodnie z projektem, zlikwidowana zostanie ma też zostać Rada Polityki Penitencjarnej, a jej funkcje przejąć ma Szkoła Wyższa Wymiaru Sprawiedliwości "jako jednostka organizacyjna tworząca naukowo-badawcze podstawy funkcjonowania Służby Więziennej, odpowiedzialna w szczególności za ocenę bieżącego funkcjonowania Więziennictwa oraz wypracowywanie kierunków rozwoju polityki penitencjarnej".

Nowelą, zgodnie z planem, jeszcze w tym roku zająć ma się rząd, choć nie wiadomo, kiedy dokładnie się to stanie. Próżno też szukać szczegółów rozwiązań, bowiem dokument nie został na razie opublikowany ani na stronach Rządowego Centrum Legislacji, ani w serwisie internetowym resortu sprawiedliwości. Trudno więc dziś jednoznacznie stwierdzić, jaki kształt ostatecznie przybiorą przepisy, i to zarówno te dotyczące powstania Inspektoratu Wewnętrznego Służby Więziennej jak i inne, które nowelizacja wprowadzić ma do porządku prawnego. W związku z tym pytanie o to, czy resort sprawiedliwości szykuje drobną korektę czy sporą rewolucję nie jest dziś bezzasadne.